تحلیل تطبیقی تاثیر میزان اجتهاد در تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی

از ویژگی های مطالعات دوران معاصر در حوزه علوم اسلامی، تایید ریشه دار بودن هویت فکری و اعتقادی شیعه و بازشناسی خلاها و کاستی ها برای جبران و تدارک آن ها است. از جمله این آثار در گستره علوم قرآنی و حدیثی، تفاسیر متعلق به قرن سوم و سال های آغازین قرن چهارم، با عنوان تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی است. این دو تفسیر از جمله تفاسیر روایی است، که از تفاسیر ماثور اولیه شیعه محسوب شده و مشتمل بر روایات مختلف خصوصا روایات منقول از ایمه(ع) هستند. از جمله مسایل موجود در تفاسیر مذکور، موضوع اجتهاد و تاثیر آن در گزینش، چینش و تعداد روایات مربوط به هر سوره است. مذهب فکری، شرایط بومی و عصر زندگی آن دو مفسر مانند: گرایش غالب زیدیه بر کوفه در دوره زیست فرات، دوری وی از مدینه و عدم دسترسی به امام، فشارها و تنگناهای سیاسی، عصرغیبت، اختصاص عصمت به اصحاب کسا و وجود قراین سندی از زیدبن علی در سند روایات تفسیر فرات کوفی از جمله استنادات غالب بودن روش و نگرش زیدیه بر تفسیر فرات کوفی است. از طرفی نزدیکی عیاشی به مرکز نقل حدیث امامیه، انتخاب عناوین روایات در تفسیر عیاشی و... از جمله مسایلی بوده که در انتخاب و نگارش تفسیر عیاشی موثر بوده است. اختلاف فاحش تعداد روایات ذیل هر سوره نوعی دخالت اجتهاد در نگارش تفاسیر نامبرده را بیان می کند.دراین پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی مندرجات این دو اثر مقایسه شده، وجوه مختلف تفاسیر نامبرده مورد واکاوی قرار گرفته و نتایج قابل توجه آن در معرض دید مخاطبان است.