بررسی پدیده نشست زمین بر اثر افت سطح آب‏ های زیرزمینی در محدوده شهر ارومیه با استفاده از تغییرات دانه‏ بندی لایه ‏های زمین

در تحقیق حاضر پدیده فرونشست زمین در محدوده دشت ارومیه (غرب دریاچه ارومیه) بررسی شده است. در محدوده مطالعاتی از 53 حلقه چاه مشاهده‏ ای برای بررسی تغییرات عمق سطح آب زیرزمینی استفاده شد. عمق آب زیرزمینی دشت بین 1 تا 50 متر متغیر است و از غرب به شرق کاهش می ‏یابد. در شمال غربی دشت در اراضی نوشین شهر رقوم منحنی‏های هم عمق 50 متر بوده و از غرب به شرق سطح ایستابی کاهش یافته است. با بررسی اطلاعات حاصل از بازدیدهای دوره‏ای در سطح دشت ارومیه، در حواشی تعدادی از پیزومترهای حاشیه شرقی آبخوان محدوده به علت پدیده فرونشست لوله‏زایی در ملحقات چاه‏ها مشاهده شد. روند میزان فرونشست‏ ها در 18 پیزومتر محدوده مطالعاتی بررسی شد. مقادیر فرونشست در دشت ارومیه از 5 تا 17 سانتی‏متر متغیر است. بیشترین فرونشست در شمال و شمال غربی دشت اتفاق افتاده که از لحاظ دانه بندی دارای درصد بیشتری رسوبات دانه ریز است. میزان فرونشست در محدوده روضه‏ چای تا شهر چای کاهش می یابد و در چاه جارچیلو به 5 سانتی‏متر می‏ رسد. مقدار فرونشست بین رودخانه ‏های شهرچای تا باراندوز چای تقریبا به سمت دریاچه ارومیه افزایش قابل توجهی دارد و بین 6 تا 13 سانتی‏متر متغیر است. این تغییرات به دو دلیل عمده یعنی افت شدید سطح ایستابی (برداشت‏های بی‏رویه) و همچنین، فشردگی رسوبات دانه ریز ایجاد می شود. افت شدید سطح ایستابی باعث کاهش فشار هیدرواستاتیک در آبخوان شده و در نتیجه، فضاهای خالی بین دانه ای که پیش تر با آب اشباع بود، این بار با افزایش وزن رسوبات بالایی این فضاها به وسیله رسوبات دانه ریز جایگزین می‏ شود. در نتیجه، با توجه به شرایط زمین شناسی محدوده مطالعاتی تا کنون به مرور فرونشست اتفاق افتاده است.