بررسی تطبیقی جامعیت قرآن از دیدگاه مغنیه و شلتوت

در عصر حاضر بررسی تطبیقی در پژوهش های اسلامی بین مذاهب مختلف، به خصوص مذهب شیعه و اهل سنت، از روش های مطالعاتی مهمی است که علاوه بر شناخت آرای فریقین در مباحث اسلامی، نقش ویژه ای در ترسیم راهکار مناسب برای حل اختلافات و تقریب مذاهب اسلامی دارد. یکی از این مباحث اصلی و بنیادی، جامعیت قرآن است. عالمان اسلامی از قدیم تا معاصر با استناد به آیات و روایاتی به تبیین این مبنا پرداخته و دیدگاه های مختلفی را درباره قلمرو جامعیت قرآن مطرح کرده اند. این پژوهش، به شیوه توصیفی تحلیلی، جامعیت قرآن را در دو تفسیر مهم از فریقین، تفسیر الکاشف و تفسیر القرآن الکریم، به شکل تطبیقی کاویده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مغنیه و شلتوت با پذیرش جامعیت مقایسه ای، دین مبین اسلام و قرآن کریم را جامع ادیان و کتب آسمانی پیشین دانسته اند و با رد جامعیت حداکثری معتقدند تطبیق آیات قرآن با قواعد علوم طبیعی به دلیل در معرض خطا و تغییر بودن این علوم، موجب سرایت این خطا و تغییر به ساحت قرآن می شود. هر دو مفسر اشاره قرآن به کلیات برخی علوم و فنون را در جهت هدایت انسان می دانند و از این طریق جامعیت اعتدالی هدایتی قرآن را پذیرفته اند. همچنین، هر دو متفکر دیدگاه حداقلی را در باب جامعیت قرآن رد کرده اند و علوم و فنون مختلف را به شرطی که معیار فهم قرآن نباشد، در فهم آیات قرآن تاثیرگذار دانسته و در سه حوزه عقاید، احکام و اخلاق برای قرآن نقش تبیینی قایل شده اند. همچنین، قرآن را کتاب هدایت انسان در زندگی فردی و اجتماعی دانسته اند.