بررسی مکانیسم مولکولی کاهش بیوسنتز آفلاتوکسین B1 تحت تاثیر عصاره ‏های گیاهان دارویی انجدان طیب (Heracleum persicum) و حرمل (Peganum harmala) برگرفته از دانش طب سنتی ایرانیان

(AFB1) Aflatoxin B1تولید‏شده توسط چندین گونه از آسپرژیلوس، مشکل و تهدید جدی در زمینه کشاورزی و پزشکی می‏باشد و به‌علت خصوصیات کارسینوژنیک، موتاژنیک، تراتوژنیک، سمیت کبدی و نقص سیستم ایمنی جزو کلاس اول مواد سرطان‏زای انسانی طبقه‏ بندی شده است‏ و بسیاری از محصولات کشاورزی را در سراسر جهان آلوده می‏کند. استفاده از ترکیبات طبیعی که قادر به جلوگیری از تولید آفلاتوکسین هستند، می‏تواند یک استراتژی جایگزین برای محدودکردن آلودگی‏های مواد غذایی و خوراک دام در راستای کشاورزی پایدار باشد.

مواد و روش‏ ها:

در این مطالعه با استناد به گیاهان دارویی استفاده‌شده در کنترل آفات که در منابع مکتوب طب و کشاورزی سنتی ایران ذکر شده بود، اثر مهار رشد قارچی و ممانعت از تولید آفلاتوکسین B1 توسط عصاره‏های گیاهان دارویی گلپر (Heracleum persicum) و اسپند (Peganum harmala) بررسی شد. همچنین بررسی مکانیسم‏های مهار رشد قارچ و مهار بیوسنتز AFB1 در سطح مولکولی و رونویسی، توسط آنالیز LC-MS و آنالیز ژنی برخی از ژن‌های کلیدی (aflM، aflP و aflR) موجود در خوشه ژنی تولید AFB1 موردمطالعه قرار گرفت‏.

یافته‏ ها:

نشان داده شد که عصاره‏های گیاه دارویی گلپر در غلظت 4 و اسپند در غلظت 6 میلی‏گرم در میلی‏لیتر اثر مهار‏کنندگی 100 درصد تولید آفلاتوکسین B1 را با وجود عدم ممانعت از رشد کامل قارچ دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که اضافه‌شدن 4 میلی‏گرم در میلی‏لیتر عصاره گلپر در محیط کشت قارچ Aspergillus flavus تقریبا به مهار کامل بیان ژن‌های aflM، aflP منجر می‏شود. در حضور عصاره‏های موردمطالعه، سطح بیان ژن‏های aflM، aflP و aflR موجود در خوشه ژنی بیوسنتز AFB1 کاهش یافت و در برخی غلظت‏ها متوقف شد.

نتیجه‏ گیری:

براساس مطالعه حاضر نشان داده شد که مهار بیوسنتز آفلاتوکسین به‌دلیل کاهش سطح بیان ژن‏های موجود در خوشه ژنی بیوسنتز آفلاتوکسین در اثر غلظت‏های ذکرشده عصاره‏های گلپر و اسپند اتفاق می‌افتد. در میان ژن‏های موردمطالعه ژن aflP بیشترین هماهنگی را با کاهش تولید آفلاتوکسین نشان داد. نتایج این مطالعه می‏تواند شواهدی بر کارا‌بودن استفاده از این ترکیبات در مواد غذایی، خوراک دام و گیاهان دارویی مستعد به این آلودگی باشد.