بررسی اسناد حسنات و سیئات به خدا و انسان در آیات 78 و 79 سوره نساء در اندیشه ابن تیمیه و علامه طباطبایی

اسناد حسنات و سییات به خدا و انسان همواره مورد اهتمام فرهنگ قرآن بوده است و اندیشه ورانی نظیر مفسران، متکلمان، فیلسوفان و عارفان آن را کانون بررسی قرار داده اند. در این میان، در آیه 78 سوره نساء، حسنات و سییات از جانب خدا قلمداد شده؛ درحالی که در آیه بعد، بر اسناد حسنات به خدا و سییات به انسان تاکید شده است. این تفاوت در اسناد، به مثابه چالشی مهم، همواره مورد اهتمام اندیشه وران بوده که در این نوشتار به تنظیم، تقریر، مقایسه و ارزیابی دیدگاه ابن تیمیه حرانی (661-728 ق) و علامه طباطبایی (1281-1360 ش) پرداخته شده است. از رهگذر این جستار، روشن می شود که ابن تیمیه، آیه نخست را بیان گر برگشت دستورات پیامبر (ص) به دستورات الهی در حوزه تشریع دانسته، درحالی که آیه دوم را بیان گر برگشت تکوینی حسنات به خدا می داند؛ اما به باور علامه طباطبایی، هر دو آیه با نگرش تکوینی، از یک سو، بیان گر اصل قرآنی «هم سانی آفرینش و زیبایی» و نگرش هستی شناسانه به سییات است و از سوی دیگر، بیان گر «عدمی بودن سییات» با نگرش مقایسه ای و اسناد آن ها به انسان در پی گناهان اوست.