سیمای مکتب کلامی بغداد بر اساس داده های نجاشی و شیخ طوسی

دو فهرست نگاری کهن شیعه، یعنی فهرست شیخ طوسی و فهرست نجاشی که مولفان آن ها در دوره شکوفایی مکتب کلامی بغداد در این شهر می زیسته اند، اطلاعات ناب و دست اولی در مورد این مکتب عرضه کرده اند که با استخراج، دسته بندی و تحلیل آن می توان نمایی کلی از این مدرسه کلامی ترسیم کرد. بر اساس داده های نجاشی و شیخ طوسی 25 متکلم امامی از اواخر قرن سوم تا نیمه قرن پنجم در بغداد شناسایی گردید که تعداد 162 اثر کلامی در موضوعات کلامی تالیف کرده اند. در این میان بیشترین تالیفات در موضوع امامت با فراوانی 50 مورد است که با توجه به جایگاه این موضوع در اعتقادات امامیه و نیز فضای فکری متنوع بغداد قابل تبیین است. از حیث قالب نگارش های کلامی، عمده این تالیفات با فراوانی 155 مورد به صورت تک نگاری عرضه شده اند و آمار جامع نگاری های کلامی اندک است. این اختلاف نیز ناشی از آن است که اساسا سنت جامع نگاری کلامی در دوره متاخر بغداد(عصر شیخ مفید به بعد) رواج یافته و تا پیش از آن مطرح نبوده است.