نقد مدرنیستی مجموعه داستان «سمت تاریک کلمات» اثر «حسین سناپور»

مدرنیسم یکی از مهمترین مکتبهای ادبیات داستانی معاصر است. مهمترین نقطه افتراق و جدایی مدرنیسم از مکاتب قبلی، بویژه ریالیسم و ناتورالیسم، خزیدن در دنیای درون است. نویسنده مدرنیسم بجای روایت کردن رویدادهای بیرونی، تحولات روحی روانی شخصیت اصلی داستان را رصد میکند و بنمایش میگذارد و با نقض ساختار روایی خطی و با استفاده از تکنیکهایی چون سیلان روایت و تکثر راوی، روایت را به کلافی درهم‌تنیده و پیچیده از خاطرات تبدیل میکند. در این مقاله مهمترین شگردهای مدرنیستی در مجموعه داستان‌ «سمت تاریک کلمات» اثر حسین سناپور بررسی و تحلیل میشود.

روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها بصورت کتابخانه‌ای گردآوری و سپس با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، تجزیه و تحلیل شده‌اند.

 مدرنیسم بعنوان یک طرز فکر و مکتب، با تغییر در فلسفه و محتوای ادبیات، موجب ایجاد یک دیدگاه و جهان‌بینی نوین شد و دنیای تازه‌ای را به انسانها معرفی کرد. نسبی دانستن واقعیت، اصالت فرد، تغییر در اصول اخلاقی و گسترش پوچ‌انگاری از برجسته‌ترین دیدگاه های مدرنیسم بود که به ادبیات راه یافت. علاوه‌‌برآن تغییر در عناصر داستانی و شیوه های مختلف روایت، یکی دیگر از تغییرات ادبیات مدرن بود. مدرنیسم بنوبه خود روی نویسندگان ایرانی نیز تاثیر گذاشت و باعث بوجود آمدن آثاری در این زمینه شد. جریان داستان‌نویسی مدرن در ایران، در اواخر دهه شصت شکل گرفت.

در مجموعه داستان «سمت تاریک کلمات» نویسنده به گسستن نظم زمانی رویداد علاقه بسیاری دارد و روایت یک‌خطی در آن بندرت دیده میشود. این داستانها از تکنیکهای گوناگونی برای برهم زدن نظم و روایت خطی و علت و معلولی داستان و ایجاد گسست در داستان بهره برده‌اند. گسستهای روایتی گاه ازطریق نقل قول یا فصلبندی انجام میشود و گاه نتیجه بیماریهای روانی راوی یا سیلان ذهنی تداعی معانی اوست. گسست در راویتها گاه با استفاده از سیلان ذهنی و هذیانی، روندی تند دارد و گاه روند آن براساس تداعی معانی کند و آرام است. ابهام در این مجموعه داستان مقوله ظریفی است. شکل هذیانی و سیلانی داستانها، تغییرات سریع زاویه دید، آوردن تداعیهای ذهنی و اندیشه‌ها بدون مقدمه و توضیح در میان کنشها، ادغام یا اختلاط خاطرات راوی در یکدیگر و مشخص نبودن طرح روایت در میان سیل خاطرات، باعث ایجاد ابهام در داستانها شده‌ است.