تحلیل ساختاری شیوه های داستان پردازی فخرالدین عراقی در غزل-داستانها
گاهی شاعر برای تایید اهداف غزل، در میانه آن داستانی را هم روایت میکند که بدین نوع ادبی، غزل -داستان اطلاق میگردد. در این گونه شعر، سخنور مانند داستان سرا به بازنمایی یک حادثه و ماجرا میپردازد و برای روایت لحظه های عاطفی از شگردهای داستانپردازی بهره مند میگردد. از نخستین روزهای ظهور شعر فارسی، روایت ازجمله موضوعاتی بود که در شعر بکار میرفت و آمدن داستان در میانه غزل، به ظاهر نخست در شعر عطار و پس از آن در غزلهای دیوان کبیر مولانا کاربرد فراوان داشته است. ازجمله ویژگیهای فخر الدین ابراهیم همدانی مشهور به عراقی (688 -610) در گستره غزلسرایی، بیان داستان و روایت لحظه های عاطفی و ناب در میانه غزلهاست. در این مقاله سعی گردیده است شیوه های برجسته بیان داستان در غزلهای «عراقی» طبقه بندی و توصیف و تحلیل شود تا خواننده با اهداف و انگیزه ها و ساز و کار ذهنی شاعر آشناتر گردد.
روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد ادبیات داستانی و روایت شناسانه، و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و براساس تحلیل محتوا است.
از مجموع 303 غزل در کلیات دیوان عراقی تصحیح سعید نفیسی (1377)، 97 غزل-داستان شناخته شد که نسبتبه کل غزلیات شاعر، حدود یک سوم غزلهای وی را شامل میشود. تعداد 18 مورد از این گونه، به غزلهایی اختصاص دارد که عنصر برجسته آنها «گفتگو» است و 33 مورد به غزل -داستانهایی اختصاص دارد که مبتنی بر «حکایت» است.
غزل-داستانهای عراقی از نوع داستان کوتاه و با زبانی ساده و مناسب با حالات عاشقانه و عرفانی بیان شده اند که در آنها یا تنها عنصر «گفتگو» غالب است، یا به توصیف حالات خود و معشوق میپردازد و یا گزارشی از واقعه ای روحانی را بازگو و بازنمایی میکند. عراقی با آگاهی از این موضوع که فضای غزل مناسب داستانپردازی نیست و محدودیتهای خاص خود را دارد، در غزل-داستانها به حاشیه پردازی مشغول نشده و با زبان ساده و موجز داستان را خلاصه و میان خواننده با داستان ارتباط مستقیم و موثر برقرار کرده است.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.