کاربرد روش نامتقارن نش در تخصیص بهینه ی منابع آب (مطالعه موردی: حوزه ی آبخیز قره سو)

پیام:
نوع مقاله:
مطالعه موردی (دارای رتبه معتبر)
چکیده:
سابقه و هدف

 برداشت بیش ازحد از منابع آب به ویژه در مناطقی که منابع آب کم و تقاضای آن بسیار زیاد است، موجب افزایش مناقشات درزمینه ی چگونگی بهره برداری و تخصیص این منابع بین ذینفعان مختلف شده است. اغلب مسایل تصمیم گیری در مدیریت منابع طبیعی با مسئله وجود اهداف متضاد از قبیل حداکثر کردن سودهای اقتصادی و حداقل کردن اثرات محیط زیستی منفی روبه رو می باشند. بر این اساس هدف پژوهش حاضر تعیین یک راه حل توافقی بین اهداف متضاد محیط زیستی و اقتصادی در حوزه آبخیز قره‏سو است؛ به نحوی که بین این اهداف تعادل ایجاد شود.

مواد و روش ها

حوزه ی آبخیز قره سو یکی از مراکز مهم کشاورزی استان گلستان است که ارزیابی تغییرات سطح آب در این حوزه بیان گر افزایش میزان برداشت از منابع آب به خصوص آب زیرزمینی در منطقه است. جهت دستیابی به اهداف محیط زیستی و اقتصادی موردنظر ابتدا پنج سناریوی حداکثر برداشت (حالت پایه)، 10 درصد، 20 درصد، 30 درصد و 40 درصد کاهش برداشت از منابع آب اعمال می شود؛ سپس با به‏کارگیری مدل برنامه‏ریزی ریاضی مثبت، تغییرات الگوی کشت و سود کشاورزان منطقه موردمطالعه در سناریوهای مختلف برداشت از منابع آب تعیین می گردد. درنهایت با استفاده از تعادل نامتقارن نش، میزان بهره‏برداری بهینه از منابع آب به دست می آید. در این مطالعه کشاورزان محلی (بازیکن 1) به دنبال حداکثر کردن منافع اقتصادی خود و جامعه (بازیکن 2) به دنبال کاهش برداشت بی رویه از منابع آب می باشند. همچنین حجم کل استخراج از منابع آب به عنوان متغیر تصمیم در نظر گرفته می شود.

یافته ها

نتایج اعمال سناریوهای کاهش برداشت از منابع آب در مدل برنامه‏ریزی ریاضی مثبت، حکایت از تغییر الگوی کشت منطقه به سمت محصولات با مصرف آب کمتر و سودآوری بالاتر است. نتایج حاصل از نظریه بازی ها نشان می دهد تصمیم گیری بهینه در بهره-برداری از منابع آب وابسته به اهمیت وزن های دو گروه هدف است؛ بنابراین، زمانی که سود اقتصادی به عنوان تنها هدف در نظر گرفته شود، استخراج آب در بالاترین حد خود و زمانی که اهداف محیط زیستی به عنوان تنها هدف در نظر گرفته شود استخراج آب در حداقل حجم استخراج خود است. در حالتی که وزن برابر به اهداف محیط زیستی و اقتصادی داده شود، میزان برداشت بهینه از منابع آب برابر 175 میلیون مترمکعب است. بر این اساس می توان میزان بهره برداری از منابع آب را به میزان 27 درصد کاهش داد تا اهداف محیطی زیستی تامین گردد.

نتیجه گیری

این مطالعه نشان می دهد که چگونه می توان با استفاده از نظریه بازی به روشی ساده و قابل فهم که نظرات و اهداف ذینفعان و تصمیم گیران مختلف را تامین می کند، به یک رفتار قابل قبول اجتماعی دست یافت. براساس نتایج حاصل از نظریه بازی ها میزان بهینه برداشت از منابع آب در حالت وزن های برابر اهداف اقتصادی و محیط زیستی کمتر از میزان برداشت فعلی است، بنابراین بایستی تعادل بین سود اقتصادی کشاورزان و اثرات محیط زیستی ناشی از برداشت بی‏رویه از منابع آب برقرار شود.

زبان:
فارسی
صفحات:
43 تا 62
لینک کوتاه:
magiran.com/p2340714 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!