برآورد حجم آب تلف شده ناشی از ضایعات محصولات سیب زمینی و گوجه فرنگی (مطالعه موردی: مزارع شهرستان اصفهان)

برای اطلاع از حجم آب مصرفی در تولید محصولات مختلف از مفهوم ردپای آب استفاده می شود. با توجه به این که دو محصول سیب زمینی و گوجه فرنگی در مقیاس کشوری دارای بیشترین میزان ضایعات در قیاس با سایر محصولات زراعی هستند، لذا در این پژوهش میزان ضایعات مرحله برداشت این دو محصول، در چهار مزرعه واقع در شهرستان اصفهان و در دو روش آبیاری مورد بررسی و محاسبه قرار گرفت. در نهایت و با به کارگیری ردپای آب، حجم آب تلف شده ناشی از ضایعات محصولات مذکور محاسبه گردید.

در تحقیق حاضر، ابتدا دبی آب ورودی به هر مزرعه اندازه گیری و به کمک برنامه آبیاری مزارع مربوطه، حجم آبیاری ناخالص محصولات برآورد گردید. سپس با استفاده از نرم افزار کراپ وات و به کمک داده های هواشناسی ایستگاه های نزدیک به منطقه مورد پژوهش (شرق اصفهان و کبوترآباد)، نیاز آبیاری خالص محصولات تعیین شد. در ادامه با به کارگیری روش توزین، عملکرد محصولات و وزن محصولات تلف شده تعیین گردید. در نهایت، ردپای آب برای هر محصول محاسبه و حجم آب تلف شده ناشی از ضایعات آن ها برآورد گردید.

مطابق نتایج این تحقیق، متوسط تلفات محصولات سیب زمینی و گوجه فرنگی در مرحله برداشت، به ترتیب برابر با 1.3±4.8 و 0.8±8.5 درصد از کل برداشت آن ها برآورد شد. مقدار ردپای آب کل برای محصول سیب زمینی در روش آبیاری غرقابی و قطره ای به ترتیب برابر با 277.8 و 129.7 متر مکعب بر تن بوده و این در حالی است که مقدار ردپای آب کل برای محصول گوجه فرنگی به همان ترتیب برابر با 145.1 و 175.2 متر مکعب بر تن بوده است.

 بر اساس درصد تلفات محصولات سیب زمینی و گوجه فرنگی و به کارگیری متوسط ردپای آب کل آن ها و همچنین، با توجه به تولید سالانه محصولات مذکور در اصفهان و نیز کشور، متوسط حجم آب تلف شده ناشی از ضایعات این دو محصول و فقط در مرحله برداشت، برابر با 4.2 (حداقل 2.9 و حداکثر 5.7) و 128 (حداقل 102 و حداکثر 152.9) میلیون متر مکعب در سال به ترتیب در اصفهان و کشور برآورد می شود. این در حالی است که بر اساس کل ضایعات این دو محصول از مرحله برداشت تا مصرف، متوسط حجم آب تلف شده ناشی از آن ها به همان ترتیب برابر با 17.4 (حداقل 11.5 و حداکثر 23.2) و482 (حداقل 380.3 و حداکثر 583.6) میلیون متر مکعب در سال تخمین زده می شود، لذا مدیریت آب تلف شده ناشی از ضایعات محصولات زراعی در مدیریت منابع آب تخصیص یافته به بخش کشاورزی حایز اهمیت است.