الگوی مفهومی آموزه های دنیاشناختی امام علی(ع) و راهکارهای تعامل با دنیا

شناخت دنیا یکی از شاخه‌های علوم دینی و ازجمله مهم‌ترین وظایف هر دینداری است که بدون این شناخت، امکان تعامل درست با دنیا فراهم نمی‌شود. بر اساس چنین ضرورتی، مقاله حاضر به دنبال تبیین حقیقت دنیا بر اساس کلام امیر مومنان علی(ع) و طراحی الگوی مفهومی مبتی بر آموزه‌های دنیاشناختی آن حضرت است.

این پژوهش با رویکرد کیفی و روش داده‌بنیاد، اسناد مربوط به بیانات امام علی(ع) در مورد دنیا را بررسی کرده است. کلام امیر مومنان به‌عنوان جامعه تحقیق و روایات ناظر به اهداف پژوهش، به‌عنوان نمونه تحقیق مورداستفاده قرار گرفته است. سازماندهی مطالب با نرم‌افزار «سیتاوی» و کدگذاری با نرم‌افزار «مکس‌کیودا» انجام شد. برای احصای محور‌های اصلی آموزه‌های دنیاشناختی علوی و ایجاد الگوی مفهومی، فرایند سه‌مرحله‌ای کدگذاری: الف) تعیین نشانه‌ها در اسناد؛ ب) استخراج مفاهیم از نشانه‌ها؛ ج) استخراج ابعاد و تعیین محور‌های اصلی از مقوله‌ها، طی شد.

با مطالعه بیانات امام علی(ع) روشن شد که الگوی مفهومی مبتنی بر آموزه‌های دنیاشناختی آن حضرت، در چهار محور اصلی ترسیم می‌شود که عبارت‌اند از:‌1) ماهیت‌شناسی‌ دنیا؛‌2) معرفی دنیای ممدوح؛ 3) معرفی دنیای مذموم؛ 4) ارایه راهکارهای مقابله با دنیا و اتخاذ رویکردی درست نسبت به آن. همچنین، تحلیل محتوای کلام امیر(ع) نشان داد که بیشترین تاکید آن حضرت بر «شناخت درست دنیا» بوده است که به‌عنوان پیش‌نیاز اصلی برای «اتخاذ رویکرد و رفتار درست نسبت به دنیا» مطرح می‌شود. بدین‌ترتیب بر اساس یافته‌های تحقیق، می‌توان گفت که کوشش در راه دنیاشناسی و عمل بر طبق این شناخت، تکلیفی اجتناب‌ناپذیر برای همه پیروان آن حضرت است.