اثر کودهای آلی و شیمیایی بر رشد، عملکرد و اسانس گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.)

کودهای آلی منبع ارزشمندی برای تغذیه گیاهان در اکوسیستم‎های کشاورزی به شمار می‎روند، زیرا علاوه بر داشتن عناصر غذایی می توانند به افزایش سطح ماده آلی خاک ها نیز کمک نمایند که در اراضی مناطق خشک و نیمه خشک می‎تواند نقص کمبود مواد آلی خاک را بخوبی جبران نماید. از طرفی، بکارگیری کودهای آلی در کشت گیاهان دارویی به علت سطح زیرکشت محدود این گیاهان و همچنین کاهش اتکا به کودهای شیمیایی اولویت بیشتری دارد. بنابراین در این آزمایش اثرات کودهای آلی و شیمیایی بر رشد، عملکرد و اسانس گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.) مورد بررسی قرار گرفت.

آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سایت کشت الگویی گیاهان دارویی جهاد کشاورزی کوهرنگ (با متوسط بارندگی 1357 میلی متر و کمینه و بیشینه دما 8/2 و 2/16 سلسیوس) در سال‎های 1397 و 1398 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کود مرغی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب 100 ، 70 و 40 درصد؛ PM100 ، PM70 ، PM40)، کود گوسفندی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب 100 ، 70 و 40 درصد؛ SM100 ، SM70 ، SM40))، کود گاوی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب 100 ، 70 و 40٪ ؛ CM100 ، CM70 ، CM40) و همچنین یک تیمار کود شیمیایی (100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار + 100 کیلوگرم فسفر در هکتار) به عنوان شاهد مثبت (CF) و عدم مصرف کود (C) به عنوان شاهد منفی و در مجموع با 33 کرت آزمایشی بودند. صفات اندازه گیری شده شامل رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص سطح برگ، وزن اندام هوایی، میزان اسانس و عملکرد اسانس بودند. آنالیز داده‎ها بوسیله نرم افزار SAS و مقایسه میانگین‎ها توسط آزمون LSD انجام شد.

نتایج نشان داد در چین اول (4 تیر ماه) بیشترین میزان کلروفیل a و b به ترتیب در شرایط تغذیه با PM40 و CF مشاهده شد. زیست‎توده اندام هوایی تیمارهای PM40؛ PM70،PM100 و CF به ترتیب با 3760، 3672، 3632 و 3576 کیلوگرم در هکتار بدون اختلاف معنی دار در گروه آماری قرار گرفته و دارای حداکثر زیست‎توده بوددند. بیشترین میزان اسانس در تیمارهای PM40، CF و PM70 به ترتیب با 49/1%، 33/1% و 3/1% بدست آمد ولی حداکثر عملکرد اسانس با کودهای PM40، PM70، CF و PM100 بدست آمد (به ترتیب با 3/56، 8/47، 3/47 و 8/43 کیلوگرم در هکتار). در چین دوم (15 شهریور ماه) تیمارهای PM40، CF، CM40 و SM40 به ترتیب با 6/7، 2/7، 1/7 و 9/6 میکروگرم در میلی لیتر دارای بیشترین کلروفیل a و تیمارهایCF، PM40 و PM70 به ترتیب با 8/6، 7/6 و 5/6 میکروگرم در میلی لیتر دارای بیشترین کلروفیل b بودند. بالاترین زیت توده اندام هوایی در شرایط تغذیه با PM40 و PM70 مشاهده گردید (به ترتیب با 2801 و 2746 کیلوگرم در هکتار). میزان اسانس تیمارهای کودی در مقایسه با تیمار شاهد اختلاف معنی‎داری نداشت ولی PM40 و PM70 به ترتیب با تولید 7/50 و 6/43 کیلوگرم در هکتار دارای حداکثر عملکرد اسانس بودند.

در این مطالعه با توجه به تولید حداکثری زیست توده گیاهی در سطوح مختلف کود مرغی و همچنین برتری عملکرد اسانس این سطوح طی چین اول و PM40 و PM70 در چین دوم، نتیجه‎گیری می‎شود که سطح متوسط کود مرغی برای رشد زوفا و تولید اسانس مناسب است. بنابراین می توان از کود مرغی به عنوان جایگزین کود شیمیایی برای تولید گیاه دارویی زوفا در شرایط آب و هوایی مشابه کوهرنگ استفاده کرد.