نقد گفتمانی خوانش ابن‏عربی از آیات قرآن در اثبات فرضیه «پایان پذیری عذاب»‏

ابن‏عربی در ارایه فرضیه «پایان‏پذیری عذاب» با خوانشی متفاوت از آیات قرآن در پی باورپذیرکردن فرضیه خود و سازگارکردن آن با آیات قرآن است؛ اینکه او در این خوانش عرفانی، از کدام سازوکارها و شگردهای گفتمانی بهره برده، مسیله‏ای است که در این مقاله با بررسی صورت‏ بندی‏های گفتمانی ابن‏عربی نشان داده می‏شود. از بررسی ‏ها این به دست آمد که ابن‏عربی با بهره ‏گیری از استراتژی‏های کلامی و صورت‏ بندی‏های محتوایی و زبانی جدید از آیات، در پی پیشبرد گفتمان حاکم بر خوانش عرفانی خود، یعنی گفتمان «تساهل و تسامح» است. مهم‏ترین شگردهای ابن‏عربی در خوانش او از آیات قرآن مطابق با این نظام گفتمانی، عبارت است از: تقلیل و انسداد معنایی مفاهیم و گزاره ‏ها و بازتولید معنایی جدید برای آنها؛ برجسته‏ سازی نشانه ‏ها و گزاره ‏های سازوار و حاشیه‏ رانی نشانه ‏ها و گزاره ‏های ناسازگار با دیدگاه نویسنده؛ تک‏گویگی؛ وارونه‏ سازی مفاهیم و آموزه‏ها و طبیعی‏سازی مدعیات نویسنده. بهره ‏گیری ماهرانه ابن‏عربی از این شگردها به ساختارشکنی مفاهیم و نشانه ‏ها، مسخ آموزه‏ها و ازهم ‏گسیختگی پیوند میان گزاره‏ ها و پاره ‏گفتارها در گفتمان رقیب انجامیده و او توانسته است تاحد زیادی نظام گفتمان شریعت‏مدارانه رقیب را به چالش بکشد. هدف این مقاله بازخوانی و بررسی صورت‏بندی‏ های گفتمانی خوانش ابن‏عربی از آیات قرآن در ارایه فرضیه پایان‏پذیری عذاب است که با روش توصیفی تحلیلی به انجام رسیده است.