تکامل خاک در سطوح مختلف ژئومورفیک یک نیمرخ ارتفاعی-اقلیمی در جنوب شرق اردبیل

تکامل خاک حاصل ترکیبی از فرآیندهای ژیومورفولوژیک و پدولوژیک است. در این مطالعه جهت بررسی تغییرات مکانی ویژگی های خاک و تعیین رابطه تکامل خاک با سطوح مختلف ژیومورفیک دشت سر انتهایی، دشت سر فرسایشی، سطوح شیبدار، سطوح هموار، هورست، نهشته دریاچه، مخروطه افکنه، خط الراس و سیرک واقع در یک نیمرخ ارتفاعی-اقلیمی در جنوب شرق اردبیل، 12 خاکرخ حفرگردید. پس از حفر و مطالعات صحرایی، آزمایشهای فیزیکوشیمیایی و کانی شناسی رسی بر روی نمونه ها انجام گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت شدت هوادیدگی و نوع فرآیندهای خاک سازی در سطوح مختلف ژیومورفیک، تاثیر زیادی بر ویژگی ها و تکامل خاک ها داشته و رده های ورتی سول ها، مالی سول ها، اینسپتی سول ها و انتی سول-ها شناسایی شدند. اسمکتیت، ورمی کولیت، کایولینیت و ایلیت به ترتیب ترکیب کانی های خاک های تکامل یافته را تشکیل داده و مقدار نسبی اسمکتیت از 5/78 درصد در دشت سر انتهایی تا 3/12 درصد در خاک های خط الراس متغیر است. همچنین مقایسه آماری فاصله اطمینان میانگین آهن بلورین(Fed-Feo) به روش بوت استراپ نشان داد که اختلاف معنی-داری بین سطوح ژیومورفیک از لحاظ تکامل خاک وجود داشته و بیشترین مقدار آهن بلورین با میانگین 372/6 گرم بر کیلوگرم در دشت سر انتهایی با خاک ورتی سول و کمترین مقدار آن با میانگین913/0 گرم بر کیلوگرم در مخروطه افکنه با خاک انتی سول مشاهده شد. بر اساس آزمون همبستگی اسپیرمن، آهن بلورین با رس، کربنات کلسیم معادل، اسیدیته و ظرفیت تبادل کاتیونی رابطه مستقیم، اما با شن و کربن آلی رابطه معکوس داشت.