بررسی تنوع مورفو ژنتیکی توده های بومی گونه .Aegilops triuncialis L جمع آوری شده از نیمه شمالی ایران

تنوع ژنتیکی پایه و اساس برنامه های به نژادی محسوب شده و اصلاح گیاهان با صفات و خصوصیات مطلوب را ممکن می سازد. جنس آژیلوپس (.Aegilops spp) یکی از خویشاوندان وحشی گندم نان است و پراکنش وسیعی در خاورمیانه و غرب آسیا دارد که ایران بخش وسیعی از این منطقه را در بر می گیرد. در این تحقیق 154 توده بومی گونه آژیلوپس ترنسیالیس (Aegilops triuncialis L.) تهیه شده از بانک ژن گیاهی ملی ایران در قالب طرح بلوکی آگمنت با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی صفات مورفولوژیکی طبق دستورالعمل موسسه بین المللی ذخایر ژنتیکی انجام شد. بر اساس نتایج، بیشترین تنوع ژنتیکی مربوط به توده هایAe. triuncialis استان های آذربایجان شرقی و قزوین و کمترین تنوع مربوط به توده های استان های کردستان و خراسان شمالی بود. از لحاظ ضریب تنوع صفات کیفی توده های استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان در اغلب صفات دارای بالاترین شاخص و توده های استان سمنان در بیشتر صفات فاقد تنوع بودند. تجزیه همبستگی نشان داد که صفات مربوط به سنبله و ساقه دارای بیشترین ضرایب همبستگی با یکدیگر هستند. بر اساس تجزیه خوشه ای توده ها با صفات مورفولوژیک، در برخی موارد گروه بندی ایجاد شده با پراکنش جغرافیایی توده ها مطابقت نشان داد. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد تنوع ژنتیکی بالایی بین جمعیت های مختلف این گونه وجود دارد. با توجه به اینکه به کارگیری خویشاوندان وحشی گندم در برنامه های اصلاحی مستلزم وجود تنوع ژنتیکی می باشد، نتایج این مطالعه بر اهمیت به سزای گونه Ae. triuncialis به عنوان منبعی از ژن های با ارزش که دارای پتانسیل ژنتیکی بالا جهت اصلاح گندم می باشد تاکید می کند.