شناسایی مواد باقیمانده در عطردان های شیشه ای از دوره اشکانی تا سده های نخست دوره اسلامی به روش کروماتوگرافی گازی کوپل شده با طیف سنج جرمی(GC-MS)

از دیرباز گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی کاربرد داشته اند و در نتیجه تولید عطردان نیز مورد توجه صنعتگران و هنرمندان بوده است. کاربرد گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی با گرفتن روغن های عطرمایه آنها، مقدور بوده است. مواد به کار رفته در تولید مواد عطری، بیشتر از گیاهانی نظیر گل سرخ، میخک و زعفران ، عود و صندل و صمغ های گیاهی و همچنین از برخی جانورانی چون آهو و ماهی عنبر، عنبر و مشک و اظفار گرفته می شده است. عطردان هایی که برای نگهداری این محصولات به کار می رفته اند،  ظروف کوچکی از جنس های گوناگون بوده اند که بنا بر فناوری ساخت و تزیینات رایج در هر دوره اشکال و تزیینات متفاوت و متنوعی به خود گرفته اند. همواره شیشه یکی از مواد مورد علاقه برای تولید چنین عطردان هایی بوده است. در این نوشتار پس از شرحی اجمالی درباره پیشینه عطرسازی و کاربرد عطردان از دوره هخامنشی تا سده های نخست دوران اسلامی، به تحلیل مواد باقیمانده درون پنج ظرف شیشه ای که از نظر ظاهری عطردان محسوب می شوند، از دوره های اشکانی تا سده های نخست دوران اسلامی موجود در مخزن موزه آبگینه ها و سفالینه های ایران پرداخته شده است.  بدین منظور این پنج عطردان، با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی کوپل شده با طیف سنج جرمی (GC-MS) در آزمایشگاه کروماتوگرافی گازی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. آثار مواد طبیعی باقی مانده در این اشیا عمدتا ترکیبات حاوی اسیدهای چرب، کلسترول و وکس شناسایی شده اند. همچنین در دو نمونه مشخصا بقایای مواد عطری نیز شناسایی گردید.