بررسی ساختار ملات اوایل دوره اسلامی بر اساس نمونه های برج های آرامگاهی و قلعه های شرق مازندران با روش XRD

با توجه به شواهد آزمایشگاهی به دست آمده در این پژوهش، دو ترکیب «ژیپس و کلسیت» یا «ژیپس و دولومیت» در فاز غالب، به همراه «کوارتز» در اشکال مختلف بلورین و سولفیدهای چندگانه فلزی و ترکیبات سیلیکاته در فازهای کم اهمیت تر، ساختار کلی ملات در نمونه های مختلف جغرافیایی مربوط به دوره ساسانی را تشکیل می دهند. در این بررسی، آنالیز ملات قلعه های شاخص شرق مازندران و برج مقبره های سه گانه «لاجیم»، «رسکت» و «رادکان» غربی با روش XRD مد نظر قرار گرفتند. هر سه این برج ها در قرن چهارم هجری ساخته شده اند اما در مورد تاریخ ساخت غالب قلعه ها اطلاعات دقیقی در میان نیست. با توجه به زمان ساخت دقیق برج مقبره ها و مشابهت ترکیب ملات آن ها با قلعه های ورازان، حمام و کنگلو از یکسو و تشابه این ساختار با نمونه ملات های شاخص دوره ساسانی از سوی دیگر، می توان فرآیند تهیه ملات از سنگ گچ خام از دوره ساسانی تا اوایل دوران اسلامی در مازندران را بدون تغییر دانست و این نمونه ها را به دوران گذار به سوی استفاده از ملات های جدیدتر منتسب کرد. آنالیز نمونه های بسیاری از قلعه های مورد بررسی، حاکی از استفاده از ملات های آهکی است که در دورانی جدیدتر به کار گرفته شده اند.