چشم انداز تدفینی دشت مرودشت در دوره فراهخامنشی: بررسی یادمان های دستکند تدفینی در نیمه جنوب شرقی دشت

در امتداد کوهپایه های دشت مرودشت تعداد قابل توجهی از یادمان های دست کند تدفینی طی دوران هخامنشی تا اوایل دوره اسلامی شکل گرفته است. این آثار در اشکال مختلف ساخته شده و بجز مقابر سلطنتی و برخی نمونه های همراه با کتیبه پهلوی ساسانی، گاهنگاری بقیه یادمان ها مورد اختلاف نظر است. نگارندگان با بررسی میدانی دشت مرودشت با هدف بررسی یادمان های قابل انتساب به دوره فراهخامنشی، علاوه بر توصیف دقیق ساختاری چنین نمونه هایی، تمامی شواهد گاه شناختی مورد استناد را به تفصیل مورد واکاوی قرار داده اند. شواهد مورد استناد شامل: شیوه های ساختاری و شکل گیری فضایی، بررسی ابزار تراش، تزیینات، بررسی محدوده پیرامونی به شعاع حدود یک کیلومتر به منظور قرار دادن یادمان ها در بافت باستان شناختی مرتبط، و همچنین کمک گرفتن از شیوه استدلال منفی به جای استدلال اثباتی بوده است؛ در این شیوه به منظور اثبات گاهنگاری فراهخامنشی برخی نمونه ها، به جای ارایه شواهد مثبت به نفع تاریخ فراهخامنشی به ذکر دلایلی می پردازیم که تاریخگذاری اثر به دوره هخامنشی و ساسانی را نفی می کند. این مقاله تنها به بررسی نیمه جنوب شرقی دشت یعنی کوهپایه های جنوبی و غربی کوه رحمت می پردازد و با تکمیل مطالعات، نتیجه بررسی در نیمه شمال شرقی دشت نیز منتشر خواهد شد. بر اساس بررسی های انجام گرفته در راستای پژوهش حاضر، آثار دست کند تدفینی موجود در نیمه شرقی دشت مرودشت بلا استثنا در دامنه جنوبی و غربی کوه رحمت قرار گرفته اند. این بررسی ها همچنین نشان داده است که مجموعه های تدفینی تنگ زندان، آخور رستم، برزن شمالی و لانه طاووس قابل تاریخگذاری به دوره فراهخامنشی هستند. در یک جمع بندی تفسیری و کلی می توان این گونه استدلال کرد که  تدفین های دست کند صخره ای قابل تاریخگذاری به دوره فراهخامنشی در دشت مرودشت، مانند هر دوره یا محل دیگری، در درجه اول به عنوان گونه ای از تدفین های شان زا برای اعضای خانواده های قدرتمند در هرم قدرت اجتماعی ساخته و استفاده می شدند. یادمان هایی که از یکسو اعتبار، مشروعیت و قدرت ایشان را در بین جمعیت بومی و سایر قدرت های منطقه ای افزایش می داد. از دیگر سو، سندی معتبر برای اخلاف دودمانی اشراف در جهت تملک و تداوم تسلط بر املاک اجدادی در آینده محسوب می شدند.