نقش کاربری زمین و متغیرهای فیزیکی خاک در مقدار کربن آلی در عرصه های پخش سیلاب ایستگاه کوثر

به دلیل تاثیر ویژگی های خاک و نوع کاربری زمین بر مقدار ذخیره کربن در خاک و کاهش اثرهای منفی تغییر اقلیم، این پژوهش با هدف ارزیابی کردن تاثیر ویژگی های فیزیکی خاک و نوع کاربری زمین بر مقدار کربن آلی خاک در عرصه های پخش سیلاب دشت گربایگان فسا (ایستگاه کوثر) در سال 1399 انجام شد. کاربری های بررسی شده جنگل دست کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دست کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست کاشت آتریپلکس (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.)، و مرتع طبیعی بود که همگی با پخش سیلاب آبیاری می شود. افزون بر این، مرتع  بی پخش سیلاب تیمار شاهد گرفته شد. با نمونه برداری در سه تکرار از عمق 30-0 سانتی متری خاک کاربری های گوناگون (15 نمونه مرکب) درصدهای شن، لای، رس و رطوبت اشباع خاک، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد تخلخل، نسبت پوکی و مقدار کربن آلی سنجیده شد. داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی تحلیل آماری شد، و میانگین ها با آزمون دانکن در تراز 5% مقایسه شد. نتیجه ی تحلیل پراش داده ها نشان داد که از میان متغیر های بررسی شده، تاثیر تیمار کاربری زمین بر درصد شن، لای، لای+رس، رطوبت اشباع، و تخلخل، جرم مخصوص ظاهری، و نسبت پوکی و کربن آلی در تراز 1%، و بر درصد رس در تراز 5% معنی دار شد. مقایسه میانگین کربن آلی در کاربری های گوناگون نشان داد که در جنگل اوکالیپتوس با 1/68 % بیش ترین، و در کاربری شاهد با 0/14 % کم ترین است. تفاوت آماری درصد کربن آلی در کاربری آکاسیا با آتریپلکس و مرتع معنی دار نشد. برای دست یافتن به مدل روش وایازی گام به گام به کار برده شد. ویژگی های فیزیکی خاک و نوع کاربری متغیرهای مستقل، و مقدار کربن آلی متغیر وابسته گرفته شد. نتیجه نشان داد که لای 77/0 % از تغییر کربن آلی را توجیه می کند. بر پایه ی روش تجزیه به مولفه های اصلی، با در نظر گرفتن دو محور اول حدود 91/70 % از تغییر توجیه پذیر بود، به طوری که محور اول 69/71 % و محور دوم 22/91 % از تغییر را توجیه کرد. نوع کاربری 91/40 %، شن 84/30 %، و جرم مخصوص ظاهری 82/70 % با کربن آلی همبستگی منفی نشان داد، در حالی که رطوبت اشباع 90/30 %، لای+رس 84/80 %، تخلخل 80/70 %، نسبت پوکی 79/10 %، لای 78/50 %، و رس 78/50 % با کربن آلی خاک همبستگی مثبت نشان داد.