سازوکار تغییر اجتماعی از دید قرآن با تکیه بر سیر نزول

دغدغه ی تبیین تغییرات اجتماعی و ارایه ی تبیینی درست از آن، مساله ای بود که باعث ایجاد دانشی به نام جامعه شناسی شد. به دلیل نگاه به جامعه از زوایای مختلف و سطوح تحلیل متفاوت، جامعه شناسان دیدگاه های متعدد و در برخی موارد متضادی از تغییر اجتماعی ارایه کرده اند. به نظر دین (جهان بینی، شریعت و اخلاق)، انگیزه های روانی، اقتصاد و کنش که بستر شکل گیری انگاره های اساسی جامعه شناسی شد، مهمترین مولفه ها در باب تحلیل دگرگونی های اجتماعی است. تدبر در آیات و تحلیل آنها بر اساس این مولفه ها ,و سیر نزول می تواند در ارایه ی یک الگوی قرآنی در باب سازوکار تغییر اجتماعی راهگشا باشد. پس از تدبر در آیات و تحلیل کمی و کیفی داده ها، سازکار تغییر اجتماعی از منظر قرآن به نظر فراگردی چند بعدی و دورانی است. در این فراگرد جهان بینی افراد جامعه به مثابه زیربنای تغییر اجتماعی بر کنش آنها تاثیر می گذارد و باعث بازتولید یا تغییر ساختارها می شود اما این تاثیر یک طرفه نیست. در نهایت، از دید قرآن هرتحلیلی در راستای فهم تغییرات اجتماعی و سازوکار آن باید بر رابطه متقابل باور و کنش افراد تمرکز کند.