شناسایی و اولویت ‏بندی راهبردهای کاهش آسیب ‏پذیری نواحی شهری در برابر تهدیدات نظامی (نمونه موردی: ناحیه یک از منطقه 11 تهران)

تحولات ایجادشده ناشی از تمرکز فعالیت ‏های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی در شهرها و نیز بی ‏توجهی به ویژگی‏ های یک محیط ایمن و آماده در برابر تهدیدات نظامی طی دهه‏ های اخیر آسیب ‏پذیری شهرهای امروزی، به ‏عنوان بستر زیست انسان در راه رسیدن به زندگی پایدار شهری، را در مواقع بحران افزایش داده است. بر این اساس، برنامه‏ ریزی شهری به دنبال ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و ساختن شهری ایمن و امن برای زندگی در همه شرایط، به‏ ویژه در زمان بحران، است که راه دست‏یابی به این مهم از طریق شناخت اصول پدافند غیرعامل به ‏منظور کاهش آسیب ‏پذیری شهرها در زمان بروز تهدیدات نظامی است. بنابراین، در این تحقیق به عوامل موثر در کاهش آسیب ‏پذیری شهرها در برابر تهدیدات نظامی بر اساس رویکرد پدافند غیرعامل شناسایی‏ شده و سنجش آن‏ها در کلان‏شهر تهران، به ‏عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور، پرداخته می ‏شود. در این پژوهش از ناحیه یک منطقه 11 شهر تهران به ‏عنوان محدوده مطالعاتی استفاده شده است. این ناحیه در بیشتر طرح‏های فرادست بخش مهمی از هسته مرکزی شهر تهران معرفی شده است و به علت استقرار طیف وسیعی از کاربری‏ های مهم شهری، فراشهری، و ملی در حملات هوایی آسیب ‏پذیر به ‏نظر می‏ رسد. بر این اساس، روش مطالعه حاضر توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری داده ‏ها از سه روش بررسی اسنادی، مشاهده میدانی، و پیمایشی (توزیع پرسش‏نامه) بهره گرفته شده است. همچنین، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم‏افزار ARCGIS، SPSS، و EXPERT CHOICE استفاده و از روش AHP برای وزن ‏دهی شاخص ‏های پدافندغیرعامل و از آزمون فریدمن برای اولویت‏ بندی راهبردهای کاهش آسیب ‏پذیری ناحیه مطالعاتی در مواقع بروز تهدیدات نظامی استفاده شده است. نتایج نشان می‏ دهد معیارهای پراکنش جمعیت (وزن: 0.230)، ویژگی‏های کالبدی بافت و فرم (وزن: 0.221)، و سازگاری کاربری‏ها (وزن: 0.147) بیشترین وزن را در میان معیارهای آسیب ‏پذیری کسب کردند و 68 درصد از سطح نمونه مطالعاتی نیز دارای آسیب ‏پذیری متوسط رو به بالا در برابر تهدیدات نظامی است. همچنین، مهم ‏ترین راهبردهای کاهش آسیب ‏پذیری در برابر تهدیدات نظامی به ‏ترتیب توسعه کاربری‏ های چندعملکردی در محدوده با سامان‏دهی کاربری‏ های فرهنگی و مذهبی (W7O8)، سامان‏دهی و مکان‏ یابی فضاهای سبز و باز در محدوده برای تعریف مراکز پشتیبان در زمان بحران (W6O5)، و توجه به ایجاد فضاهای امن در محدوده (S4O4) شناسایی شده است.