ارزیابی کیفیت دستیابی به اهداف اقتصادی چشم انداز از طریق طراحی و محاسبه یک شاخص ترکیبی و کاربست شبیه سازی مونت کارلو در تحلیل نااطمینانی

تدوین و ابلاغ سند چشم انداز به منظور جهت دهی به برنامه های توسعه و بودجه های سالیانه از جمله اقدامات مهم انجام شده برای ترسیم خط مشی سیاست گذاری و برنامه ریزی در کشور است. به عنوان یکی از نقاط تمرکز اصلی، اهداف اقتصادی سیزده گانه ای در این سند گنجانده شده تا مسیر حرکت اقتصاد در یک دوره بیست ساله را مشخص نماید. پس از گذشت بیش از سه چهارم از دوره چشم انداز، آگاهی از کیفیت دستیابی به اهداف اقتصادی مصرح و تبیین نقاط قوت و ضعف در پی گیری این اهداف موضوعی با اهمیت و البته مغفول است. با توجه به ماهیت متفاوت اهداف و به منظور سنجش کمی چگونگی دستیابی به آن ها، در مقاله پیش رو یک شاخص ترکیبی معطوف به ابعاد مختلف اهداف اقتصادی چشم انداز با بهره گیری از رویکرد شاخص گذاری شکاف نسبی طراحی و در دوره زمانی 98-1384 مبتنی بر دو رویکرد متفاوت وزن دهی (نخست وزن دهی مساوی به زیرشاخص ها و دیگر تعیین وزن زیرشاخص ها با توجه به ساختار داده ها و کاربست رویکرد آماری تجزیه مولفه های اصلی) محاسبه شده است. نتایج حاکی از آن است که شکاف (عقب ماندگی) نسبی از اهداف اقتصادی چشم انداز از 32.2 درصد در سال 1384 (35.7 درصد براساس وزن دهی یکسان) به بیش از 51 درصد در سال 1398 افزایش داشته است. نتایج تحلیل نا اطمینانی و حساسیت نسبت به نظام های مختلف وزن دهی با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو حکایت از آن دارد که در سطح اطمینان 95 درصد، فارغ از آنکه چه نظام وزن دهی برای ترکیب زیرشاخص ها انتخاب می شود، عقب ماندگی از اهداف در سال 1398 بیشتر از سال 1384 است. «دستیابی به جایگاه نخست علمی»، تنها هدفی است که به طور کامل محقق شده و به جز اهدافی شامل «رسیدن به اشتغال کامل»، «توسعه یافتگی» و «جایگاه اول فناوری» که در آن ها فاصله نسبی از هدف طی دوره با کاهش همراه بوده، وضعیت در سایر اهداف در سال 1398 نامناسب تر از سال 1384 برآورد شده است.