کتاب آرایی و تذهیب در نسخه های خطی نفیس دوره قاجار

هدف از پژوهش حاضر بررسی انواع و ویژگی های آرایه های به کار رفته در نسخ خطی دوره قاجار و بررسی نقوش و رنگ های پرکاربرد در کتاب آرایی نسخه های خطی این دوره است.

روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است که با شیوه استقرایی مشخصه های مشترک تمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق به روش نمونه گیری هدفمند، تعداد 77 نسخه هنری رقم دار دوره قاجار در موضوعات مختلف از مخزن نفایس کتابخانه ملی انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نیمی از قرآن های مورد پژوهش دارای چهار یا دو صفحه بدرقه آرایه دار می باشند. صفحات افتتاح تمامی نسخه های قرآن و ادعیه و 76% نسخه های ادبی و 90% نسخه های علمی منتخب دارای سرلوح و کتیبه است. طراحی غالب سرلوح ها همان نقش گنبدی و یا محرابی است.گل های رنگین مرصع گونه در متن تذهیب و گاهی در صفحه آرایی سرلوح ها به وفور استفاده شده است.میان سطوردر صفحات افتتاح تمامی قرآن ها و ادعیه و 7/51% نسخه های ادبی و10% نسخه های علمی منتخب، طلااندازی شده است. تمامی قرآن ها و ادعیه و 35% نسخه های ادبی و 50% نسخه های علمی منتخب دارای حاشیه های آرایه دار در صفحات افتتاح می باشند. در حاشیه های مذهب و مرصع نسخه ها، انواع گل وبرگ های ختایی و نقوش اسلیمی طلایی و لاجوردی بر زمینه طلایی یا لاجورد و یا بر زمینه خود کاغذ رسم شده اند.