ارزیابی اثر خشکسالی هواشناسی بر پویایی پوشش گیاهی در ایران

پدیده خشکسالی به عنوان یک بحران پیچیده اکوسیستمی می تواند بر تراکم و سلامت پوشش گیاهی اثرگذار باشد. کشور ایران دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک می باشد و در معرض این پدیده قرار می گیرد. بنابراین ارزیابی اثر خشکسالی بر پوشش گیاهی امری ضروری می باشد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی اثر خشکسالی هواشناسی بر پویایی پوشش گیاهی در ایران است. در این راستا ابتدا با استفاده از نرم افزار MATLAB، شاخص SPEI با مقیاس های زمانی 3، 6، 9 و 12 ماهه برای 99 ایستگاه هواشناسی در کل ایران با طول آماری 30 ساله محاسبه و در نرم افزار Arc GIS با روش IDW پهنه بندی شد. در مرحله بعد بیشترین مقدار شاخص EVI در ماه، برای بازه زمانی 2001 تا 2019 از محصول MOD13Q1 سنجنده  MODIS به دست آمد. سپس با استفاده از نرم افزار Terrset، همبستگی و شیب تغییرات شاخص EVI  بر اساس تغییرات شاخص SPEI محاسبه شد. نتایج نشان داد به ترتیب در 46/18، 63/22، 77/30 و 14/28 درصد از کل مساحت ایران، SPEI 3، 6، 9 و 12 ماهه بیشترین میزان همبستگی با پوشش گیاهی را دارد. نتایج آنالیز رگرسیون خطی حاکی از آن بود که در دشت لوت و ارتفاعات رشته کوه البرز و زاگرس، حساسیت پوشش گیاهی به خشکسالی هواشناسی بسیار کم تر است و شیب خط اثر منفی بوده است. در حالی که نواحی مرکزی، جنوب غرب، جنوب شرق و سواحل خلیج فارس دارای شیب خط اثر مثبت بوده و پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی هواشناسی، حساسیت بسیار زیادی از خود نشان داده است. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که شرایط اقلیمی، توپوگرافی، نوع پوشش گیاهی، موقعیت جغرافیایی و مدیریت انسان در تعیین ارتباط بین دو شاخص پوشش گیاهی و خشکسالی تاثیرگذار است. در نتیجه پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده با موضوع ارزیابی اثر نوسان اقلیم بر پوشش گیاهی عواملی مثل توپوگرافی، کاربری اراضی و غیره نیز در مدل سازی در نظر گرفته شود.