بررسی و تحلیل توزیع فضایی عرصه ‏های طب سنتی و عطاری های گیاهی در شهر مشهد با استفاده از الگوی مکعب زمانی-فضایی

توجه به موقعیت امکانات درمانی و همچنین بیماری ها، یکی از سرفصل های جغرافیای پزشکی و ازجمله حلقه‏های درمان و میزان موفقیت در این خصوص است. براین‏اساس این پژوهش به دنبال آن است تا با تکیه بر تحلیل‏های زمانی-فضایی و در چارچوب تیوری انتشارفضایی، پراکندگی عطاری‏های گیاهی در شهر مشهد را مورد تحلیل قرار دهد. شیوه پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مدل های تحلیل فضایی همچون الگوهای تراکمی، مدل های خودهمبستگی فضایی و مکعب های زمانی-فضایی است. متغیرهای پژوهش شامل:موقعیت عطاری ها (1205عطاری)، زمان وتاریخ راه‏اندازی فعالیت، جمعیت و موقعیت مطب های پزشکان (3339مطب) است. نتایج بیانگر کاهش نسبت جمعیت شهرمشهد از720هزار نفر در سال 1365به2700 نفر در سال 1398 در مقابل هر عطاری است؛ همچنین الگوی تراکمی و مدل های خودهمبستگی فضایی، "انتشارگسترشی" و "الگوی تصادفی" عطاری ها را در مشهد به تصویر می‏کشد. استفاده از مکعب های زمانی-فضایی؛ الگوی غالب "نوسانی داغ" و "داغ‏جدید" عطاری ها در طول زمان را در شهر مشهد نشان می‏دهد که مبین استقرار لکه ‏های داغ جدید و لکه‏ های داغ برروی لکه‏ های سرد تاریخی است. نتایج تکمیلی در این بخش بیانگر آن است بااین که رشد سریع این کاربری ها می‏تواند در کاهش کیفیت خدمات ارایه شده توسط آنها اثرگذار باشد اما از سوی دیگر حضور این کاربری ها در مناطق محروم و پیرامونی شهر مشهد و انطباق بیشتر آنها با شرایط این مناطق در مقایسه با عرصه طب نوین، می‏تواند بیانگر نقش این فضاها در تحقق شعار عدالت درمانی (درمان برای همه) باشد. پراکنش و میزان موفقیت این فضاها در کنترل پراکندگی بیماری ها به عنوان عرصه مطالعاتی مهم و کاربردی از پیشنهادهای این پزوهش جهت مسیرهای آتی تحقیقاتی در چارچوب بینش جغرافیای پزشکی است.