بررسی آثار روشهای مختلف تامین مالی کسری بودجه دولت بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران

ثبات اقتصادی از مهمترین مباحث اقتصاد کلان است که ارتباط گستردهای با سیاستهای دولت مانند سیاست ایجاد و تامین کسری بودجه دارد؛ این در حالی است که بودجه دولت از مهمترین ابزارهای دستیابی به اهداف رشد اقتصادی بالاتر و ثبات قیمتهاست. بنابراین، چنانچه دولت بخواهد به این اهداف دست پیدا کند، باید توجه ویژهای به چگونگی تخصیص بودجه سالانه داشته باشد. حال، پرسشی که باید پاسخ داده شود، این است که آیا دولت میتواند برای دستیابی به اهداف یادشده از سیاست خلق کسری بودجه استفاده نماید؟ پاسخ به این پرسش در گرو پاسخدهی به دو پرسش مقدماتی است: نخست آنکه، منابع تامین این کسری از کدام محل خواهد بود؟ دوم آنکه، این کسری بودجه در کدام بخشهای اقتصادی هزینه میشود؟ هدف این مقاله، این است که آثار روش های مختلف تامین مالی کسری بودجه بر نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی ایران را با استفاده از مدل خودرگرسیون برداری ضمیمهشده به متغیرهای توضیحی (VARX (و مبتنی بر روش برآورد پنجره انبساطی ارزیابی نماید. نتایج بهدست آمده نشان میدهد که تاثیر کسری بودجه بر نرخ رشد اقتصادی بهطور مستقیم از روش تامین مالی کسری بودجه تاثیر میپذیرد؛ بهطوری که وقتی بار اصلی تامین مالی کسری بودجه بر دوش حساب ذخیره ارزی است، کسری بودجه اثر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته و شدت آن نیز در طول زمان افزایش یافته است؛ اما زمانی که بار اصلی تامین مالی کسری بودجه بر عهده واگذاری شرکتهای دولتی قرار گرفته، هرچند تاثیر کسری بودجه بر رشد اقتصادی مثبت است، اما شدت آن در طول زمان کاهنده است. در حالی که وقتی بار اصلی تامین مالی بر دوش اوراق بدهی گذاشته شده، تاثیر مثبت کسری بودجه بر رشد اقتصادی بار دیگر روند صعودی پیدا کرده است؛ بنابراین، پیشنهاد سیاستی این مقاله، این است که اگر دولت تمایل دارد برای جبران کسری بودجه خود به راهی غیر از استفاده از درآمدهای نفتی و ذخایر ارزی متوسل شود، بهترین راه این است که از بازار اوراق بدهی استفاده نماید. نتیجه بعدی این است که در دوره هایی که حساب ذخیره ارزی محل اصلی تامین مالی کسری بودجه بوده، کسری بودجه تاثیری بر نرخ تورم نداشته، اما وقتی واگذاری شرکتهای دولتی و فروش اوراق بدهی سهم بزرگی در تامین مالی کسری بودجه پیدا کرده، آثار تورمی این متغیر بروز نموده است.