ارزیابی تنوع ریخت شناسی جمعیت های آویشن شیرازی از مناطق مختلف ایران

آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) تنها گونه شناخته شده از جنس Zataria در تیره نعناییان است که عموما در مناطق خشک و کوهستانی جنوب غربی، جنوب و جنوب شرقی فلات ایران می روید. برداشت بی رویه، شرایط نامساعد آب و هوایی و چرای بی رویه، بقای آن را در زیستگاه های بومی به خطر انداخته است. از این رو، شناسایی رویشگاه ها و بررسی تنوع ریخت شناسی برای حفاظت از جمعیت آن ها ضروری است. بین سال های 1396 تا 1397، مناطق رشد این گونه در استان های مختلف ایران شناسایی شد و 15 جمعیت در پنج استان کشور برای ارزیابی تنوع ریخت شناسی انتخاب شدند. بیست و یک صفت ریخت شناختی با روش های مختلف آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. صفاتی نظیر تعداد گل آذین در بوته، وزن خشک، تعداد گل در گل آذین و وزن تر (به ترتیب 76/93، 08/73، 01/71 و 25/64 درصد) بیشترین ضریب تغییرات صفات را در بین جمعیت ها دارا بودند. تجزیه همبستگی صفات فنوتیپی، همبستگی معنی داری را بین ابعاد برگ، پارامترهای زیست توده و صفات زایشی نشان داد. تجزیه خوشه ای 15 جمعیت را به دو خوشه مستقل می توان تقسیم کرد. سیزده جمعیت با مقادیر نسبتا کم صفات ریخت شناسی در خوشه اول گروه بندی شدند. همچنین، دو جمعیت شامل جمعیت خنج و جویم در خوشه دوم قرار گرفتند که صفات ریخت شناختی ارزشمندی را برای استفاده در برنامه های اصلاحی گیاهان دارویی دارا بودند. در نهایت، در بررسی حاضر، تغییرات ریخت شناختی بالایی در جمعیت های آویشن شیرازی جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران مشاهده گردید که ممکن است به عوامل مختلف بوم شناختی، جغرافیایی و عوامل ژنتیکی آن ها نسبت داده شود.