تحلیلی انتقادی بر روایت انگاره سر به محمل کوبیدن حضرت زینب (سلام الله علیها)

روایت سر به محمل کوبیدن حضرت زینب (س) در منابع روایی امامیه با پیشینه ای اندک، نقشی موثر در مبناسازی عزاداری ویژه ای در فرهنگ شیعی داشته است. طریحی نگارنده «المنتخب» با نقل از «مسلم جصاص»، یگانه گزارش گر این روایت، نقشی اساسی در چهره پردازی و بعد عاطفی عاشورا ایفا کرده است. ملافاضل دربندی نیز به عنوان یکی از مقتل نویسان عاشورایی توجیهاتی خاص درباره این روایت بیان کرده و علی رغم اشکالاتش به ظاهر روایت، آن را پذیرفته و مبنایی برای انواع عزادارای ها مانند قمه زنی و زنجیرزنی قرار داده است. این مقاله با رویکردی تحلیلی انتقادی ابتدا به تبیین اعتبار سندی و متنی این روایت با ملاک ها و معیارهای نقد متون حدیثی و تاریخی پرداخته است، سپس، مبنای فاضل دربندی را در چهار محور در سنجه نقد نهاده است. این چهار مبنا که در اعتباربخشی وی نسبت به منبع علامه مجلسی، اعتبار روایات بحار الانوار، حجت شرعی بودن فعل غیر معصوم و عدم حرمت فعل خلاصه می شود، بنابر ادله روایی، عقلی و عرفی محل تامل خواهد بود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که این روایت مرسل با قرینه یابی در سیاق و دیگر روایات هم مضمون، ضمن وجود تعارضات و تناقضات با آسیب هایی مانند رکاکت معنوی و مخالفت با روایات تاریخی و غیر آن قابل مناقشه است.