بررسی فضای نزول آیه وارثان زمین با تکیه بر تفاسیر فریقین

مطالعه آیات قرآن با تکیه بر فضای نزول، پرده از پاره ای از حقایق پنهان آیات برمی دارد. در این مقاله آیه پنجم سوره قصص، مشهور به آیه وارثان زمین که می فرماید: *و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ایمه و نجعلهم الوارثین*، با چنین رویکردی مطالعه شده است. این آیه، چنان که از سیاقش برمی آید، دلالت دارد بر این که اراده خداوند بر این قرار گرفت که بر بنی اسراییل که تحت استضعاف فرعون بودند، منت نهد و آنان را پیشوایان و وارثان سرزمینی قرار دهد که از آن در کتاب مقدس به نام سرزمین موعود یاد شده است. در مقاله حاضر، سخن درباره این است که اگرچه سیاق آیه ناظر به بنی اسراییل زمان حضرت موسی(ع) است، با عنایت به این که این آیه در دوران پیش از هجرت و متناسب با وضعیت و فضای تحت استضعاف واقع شدن مسلمانان توسط سران شرک نازل شده، بی گمان در حکم بشارتی بوده که ایشان نیز مانند بنی اسراییل از ستم رهایی خواهند یافت و به پیشوایی و وراثت سرزمین نایل خواهند آمد. البته این آیه نیز متضمن یک قاعده کلی و گویای سنتی الهی است مبنی بر این که مردمان مستعضف در دوران های مختلف، به ویژه در آخرالزمان، سرانجام به پیشوایی و وراثت زمین نایل خواهند آمد.