تحلیل تطبیقی عملکرد تفسیری فخر رازی و آلوسی در مساله جسم انگاری خداوند

با عنایت به این که تفسیر روح المعانی اثر آلوسی، مفسر معروف قرن سیزدهم را نسخه دوم تفسیر کبیر فخر رازی، متکلم بنام قرن ششم پنداشته اند، پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با رویکردی توصیفی-تحلیلی، مساله جسم انگاری خداوند را از دیدگاه رازی و آلوسی  مقایسه کند. این پژوهش، چنین نتیجه گرفته است که هردو مفسر، خداوند را از جسمیت منزه می دانند، با این تفاوت که رازی بر محال بودن آن تصریح کرده و برای اثبات دیدگاه خود، دلایل عقلی آورده است، ولی آلوسی منزه دانستن خداوند از تجسیم را به این دلیل پذیرفته که روش بسیاری از علمای برجسته اسلام است و به محال بودن آن هیچ گونه تصریح و یا اشاره ای ندارد. هم چنین رازی در مورد آیات موهم تجسیم، به گونه ای بحث کرده که نشان دهنده برتری تاویل به سبک معتزله است، اما آلوسی مواردی را که در آیات به خداوند نسبت داده شده اند، می پذیرد ولی تعیین مراد از آن را به خداوند تفویض می کند؛ هرچند در مواردی نیز گرایش به تاویل دارد. هم چنین باید اشاره کرد که آلوسی در پاره ای موارد نیز دیدگاه مورد پسند رازی را نقد کرده است.