طراحی و اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی آموزش سواد رسانه ای دوره ی ابتدایی

با توجه به پیشرفت های سریع در فناوری های دیجیتال و افزایش هم زمان استفاده از رسانه های جدید در بین کودکان، می توان گفت شیوه های کسب دانش بسیار متفاوت تر از چیزی است که نسل های گذشته تجربه می کردند. در این عصر، اهمیت و اثرگذاری نقش رسانه ها در مقابل معلم و نظام آموزشی غیرقابل انکار است. با توجه به درک این ضرورت مبنی بر گستردگی ابعاد و تاثیرگذاری رسانه های مختلف بر کودکان و نوجوانان،  پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی آموزش سواد رسانه ای دوره ی ابتدایی انجام شده است.

رویکرد پژوهش از نوع ترکیبی (کیفی و کمی) است که برای تدوین الگو از روش سنتزپژوهی استفاده شده و سپس برای اعتبار سنجی آن از 20 صاحب نظر، نظرسنجی شده است. برای انجام سنتزپژوهی، 422 مورد پژوهش انجام شده در بازه ی زمانی 1393 تا 1398 در حوزه ی برنامه درسی سواد رسانه ای، با کلیدواژه های مشخص در پایگاه های علمی داخلی شناسایی شد. از میان این پژوهش ها پس از چندین مرحله غربالگری به ترتیب بر اساس بررسی عنوان، چکیده و محتوای پژوهش، 16 واحد مطالعاتی شایسته ی ورود به پژوهش شدند. واحدهای مطالعاتی انتخاب شده، با استفاده روش تحلیل محتوا، واکاوی محتوایی و دسته بندی شدند که برای اعتبار سنجی آن ها از ضریب CVR استفاده شد.

یافته ها نشان داد که اهداف برنامه درسی سواد رسانه ای باید ضمن توجه به شاخص های سواد رسانه ای، بر مبنای حفظ و تقویت نظام سیاسی-اجتماعی و همچنین سبک زندگی ایرانی-اسلامی باشد؛ در تدوین محتوا باید بر مفاهیم ارتباطی رسانه و مولفه های تفکر انتقادی، نظریه های سواد رسانه ای انتقادی و شناختی  توجه کرد؛ همین طور در روش های یاددهی-یادگیری لازم است با توجه به ویژگی دانش آموز محوری و نقش تسهیل کنندگی معلم مبتنی بر گفت وگو و اجتماع پژوهشی، از روش های فعال استفاده کرد؛ در شیوه های ارزشیابی نیز بهره گیری از انواع آزمون ها،  با تاکید بر والدسنجی و خودارزیابی فراشناختی لازم است.

نتایج یافته ها منجر به شناسایی ویژگی های عناصر برنامه درسی سواد رسانه ای به صورت یک الگو گردید که در آن به جای تطابق با یک الگوی خطی و از پیش تعیین شده، بر کندوکاو، اشتراک گذاری و  ارزشیابی فراشناختی تجربیات رسانه ای دانش آموزان تاکید می گردد. الگویی که با توجه به  تجمیع یافته های پژوهش های پیشین و همچنین تایید اعتبار ویژگی های استخراج شده از نظر متخصصان حوزه ی آموزش سواد رسانه ای، می تواند مورد استفاده ی معلمان و برنامه ریزان درسی دوره ی ابتدایی قرار گیرد.