بررسی تطبیقی ضابطه و زمان اجرای قاعده منع تعقیب مجدد عمودی در دادگاه های کیفری بین المللی

ایجاد دادگاه های کیفری بین المللی در کنار دادگاه های ملی باعث شد که قاعده منع تعقیب مجدد در رابطه دادگاه های ملی و بین المللی که در طول هم قرار دارند نیز قابل طرح باشد. بنابراین می توان گفت که این قاعده در دو سطح افقی و عمودی ایجاد می شود. لیکن کارکرد دوم قاعده متضمن رابطه دادگاه های ملی با دادگاه های کیفری بین المللی در رابطه با تعقیب و مجازات متهم است؛ قاعده منع تعقیب مجدد عمودی خود به دو قسم تالی (منع تعقیب در دادگاه های ملی) و عالی (منع تعقیب در دادگاه های کیفری بین المللی) تقسیم می شود. اما اجرای این قاعده با دو ابهام در تفسیر دو واژه «تعقیب» و «مجدد» مواجه است. در تفسیر واژه تعقیب، این ابهام وجود دارد که تعقیب تا چه مرحله ای باید صورت گرفته باشد تا مانع تعقیب جدید شود. اختلاف دیگر ناظر بر واژه مجدد است. اینکه تحت چه شرایطی تعقیب دوم تعقیب مجدد محسوب می شود، بسته به این است که منع تعقیب مجدد جرم محور باشد یا رفتار محور. مقاله با بررسی متن اساسنامه و رویه دادگاه های کیفری بین المللی به این نتیجه می رسد که تعقیب پیشین حتما باید منجر به محاکمه متهم و صدور حکم محکومیت یا برایت شود تا قاعده منع تعقیب مجدد نسبت به متهم اعمال گردد. در رابطه با ضابطه جرم محور یا رفتار محور حسب نوع قاعده منع تعقیب مجدد عمودی تالی یا عالی نتیجه متفاوت خواهد بود.