پراکندگی و سطح ریسک فلزات سرب و روی در خاک های اطراف معدن آهنگران

دسترسی زیستی1 عناصر مضر بالقوه مانند فلزات سنگین در بسیاری از مطالعات نادیده گرفته شده و بیشتر بررسی ها بر اساس غلظت کل انجام می شود. با توجه به اینکه میزان غلظت کل فلزات، در بیشتر موارد اطلاعات محدودی را در مورد تحرک و زیست فراهمی فلزات سنگین نشان می دهد بنابراین غلظت بخشی یا عصاره گیری، بهترین روش در تخمین مقدار و نسبت فلزات در خاک می باشد. در این پژوهش در مجموع تعداد 40 نمونه از خاکهای سطحی اطراف معدن، باطله معدنی و زمین کشاورزی اطراف معدن آهنگران برداشت شد. غلظت کل عنصر سرب و روی توسط ICP-AES و بخش دسترسی زیستی با استفاده از روش تک مرحله ای توسط اسید کلریدریک 1/0 نرمال توسط دستگاه جذب اتمی (AAS) تعیین گردید. نتایج فاکتور آلودگی (CF) عنصر سرب برای باطله های معدنی، اطراف معدن بیانگر آلودگی بسیار زیاد و برای زمین های کشاورزی آلودگی متوسط می باشد. مقدار CF عنصر روی برای باطله های معدنی نشاندهنده آلودگی بسیار زیاد و برای سایر مناطق متوسط بوده است. شاخص بار آلودگی (PLI) نشان داد که عناصر در اطراف معدن و باطله معدنی دارای درجه آلودگی شدید و در زمین کشاورزی درجه آلودگی کم است. کد ارزیابی خطر (RAC) که براساس میزان دسترسی زیستی دو عنصر روی و سرب محاسبه شد، برای عنصر روی در تمام مناطق در گروه خطر متوسط و برای عنصر سرب (به جز محدوده زمین کشاورزی) در گروه خطر کم قرار گرفت. پایین بودن مقادیر دسترسی زیستی نشان دهنده حضور فلزات سرب و روی در فاز باقیمانده (به شکل کانی) می باشد که خطر زیادی برای موجودات زنده ندارد. افزایش مقادیر دسترسی زیستی در خاک های کشاورزی که در فواصل دورتری از معدن قرار گرفته اند بیانگر حضور بیشتر این فلزات در فازهای قابل تبادل و متصل به کربنات می باشد.