تاثیر نیتروژن و ضایعات خاک اره بر شاخص های کیفیت خاک در کشت لوبیا چیتی

کمبود مواد آلی در بیش تر خاک های ایران موجب پدید آمدن مشکلاتی از قبیل ناپایداری ساختمان خاک، کاهش محصول و در نتیجه تخریب اراضی کشاورزی شده است. یکی از روش های بهبود کیفیت خاک و ارتقاء میزان تولید، استفاده از مواد زاید صنعتی ارزان قیمت مانند خاک اره می باشد. خاک اره به دلیل هدایت الکتریکی پایین، محتوای کم فلزات سنگین، توانایی ایجاد خلل و فرج و هوادهی بهتر و ظرفیت نگهداشت بالای آب، می تواند به عنوان یکی از گزینه ها جهت بهبود خواص فیزیکی و کیفیت خاک باشد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر نیتروژن و ضایعات خاک اره بر شاخص های کیفیت خاک در کشت لوبیا چیتی می باشد. 

آزمایش به صورت اسلپیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان خوی اجرا گردید. خاک اره در چهار سطح صفر، پنج، 10 و 15 تن در هکتار به عنوان فاکتور اصلی و کود نیتروژنی اوره در سه سطح، 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. خاک اره و نصف کود نیتروژنی مطابق تیمارهای آزمایش همزمان با آماده سازی کرت ها مصرف و با خاک مخلوط شد. باقیمانده کود نیتروژنی در مراحل استقرار کامل گیاه و شروع گلدهی مصرف شد. مطابق نتایج آزمون خاک کودهای پتاسیمی و فسفری در خاک مصرف نشد. صفات تعداد نیام در بوته، عملکرد دانه، شاخص برداشت و پروتیین در لوبیا اندازه گیری شد و پس از برداشت محصول برخی از شاخص های کیفیت خاک شامل کربن آلی، تخلخل، درصد اشباع رطوبتی، FC، PWP، جرم مخصوص حقیقی و ظاهری و میانگین وزنی قطر خاکدانه تر (MWDwet) اندازه گیری شد. 

نتایج نشان داد که خاک اره و کود نیتروژنی تاثیر معنی داری بر صفات مورد مطالعه در لوبیا و خصوصیات خاک داشت. با افزایش در سطوح هر دو فاکتور تمامی صفات مورد مطالعه افزایش یافت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها، بیشترین عملکرد دانه به میزان 1302 کیلوگرم در هکتار با مصرف 225 کیلوگرم در هکتار اوره به دست آمد که نسبت به سطوح 150 و 75 کیلوگرمی آن به ترتیب 9 و 44 درصد افزایش داشت. هم چنین با افزایش مصرف خاک اره، کلیه صفات مورد مطالعه در خاک ارتقاء یافت و چنین روندی در مصرف کود نیتروژنی در برخی صفات هم مشاهده شد. در سطوح خاک اره مصرفی نیز بیشترین عملکرد به میزان 2/1269 کیلوگرم در هکتار با مصرف 15 تن در هکتار خاک اره به دست آمد که در مقایسه با تیمار عدم مصرف آن 2/21 درصد افزایش داشت. از لحاظ خصوصیات خاک، خاک اره بر کلیه صفات مورد بررسی و کود نیتروژنی بر کربن آلی، جرم مخصوص ظاهری و MWDwet تاثیر معنی داری داشت. 

کاربرد خاک اره به عنوان ماده آلی تاثیر مثبت بر خواص فیزیک و شیمیایی مورد مطالعه خاک داشت، به طوری که کاربرد آن در خاک، باعث بهبود تخلخل، کربن آلی و افزایش محتوای آب خاک در حالت ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی دایم شد. بنابراین خاک اره می تواند به عنوان یک کود آلی مناسب و مقرون به صرفه و هم چنین برای جبران کمبود مواد آلی در خاک و به دنبال آن بهبود شرایط نامناسب خاک استفاده شود.