قواعد فهم تحولات سیاسی جمهوری اسلامی

جمهوری اسلامی در طول چهار دهه گذشته، دوره‌های مختلفی را تجربه کرده و چهره‌های متفاوتی از خود بروز داده است. با تغییر هر رییس دولت- مجریه، جمهوری اسلامی مواجه با یک تغییر اساسی در سیاستهای کلان خود شده و تصور تغییرات ماهیتی در جمهوری اسلامی را دامن زده است. از این منظر، فهم منطق تحولات سیاسی جمهوری سلامی به عنوان یک موضوع مطالعاتی، جالب توجه استه، این سوال مطرح است که: چه منطقی بر تحولات جمهوری اسلامی حاکم است و چگونه می‌توان همه فراز و نشیب‌های آن را زیر یک عنوان و در چارچوب یک نظم سیاسی توضیح داد؟ برای فهم تحولات سیاسی- اجتماعی ایران معاصر، برخی نظریه‌ها و الگوهای نظری وجود دارد؛ اما به لحاظ تفاوت و تغییرات ناشی از انقلاب اسلامی، برای تحلیل تحولات سیاسی دوره جمهوری اسلامی نیازمند چارچوب‌ها و قواعد دیگری مبتنی بر تجربه تاریخی ایران و عملکرد جمهوری اسلامی هستیم. به نظر می-رسد با توسل به منطق حاکم بر تحولات سیاسی جمهوری، می‌توان فراز و نشیب‌های این چهار دهه را ذیل یک چارچوب قرار داد. از این نظر، تحولات سیاسی جمهوری اسلامی، به جامعه شناسی تحولات ایران در دوره معاصر و نیز ماهیت جمهوری اسلامی بر می‌گردد. جمهوری اسلامی، علاوه بر اینکه محصول مستقیم یک انقلاب اجتماعی است، تداوم تاریخی ایران را پشتوانه خود دارد. درواقع، جمهوری اسلامی پدیده‌ای کاملا جدید و منحصر بفرد نیست و با توجه به عقبه و سابقه آن و براساس تجربه تاریخی، قواعدی قابل توضیح برای فهم تحولات سیاسی آن وجود دارد. ضمن اینکه به عنوان یک نظام سیاسی بشری، بخشی از قواعد ماهیتی حاکم بر هر نظام سیاسی دیگر را نیز یدک می‌کشد و قیام به ایفای وظایف ضروری، ضامن بقا و تعادل نظام است.