بررسی اثرات افسنتین در بیماری های کبد از منظر 3 کتاب طب ایرانی (الحاوی رازی، قانون ابن سینا و ذخیره خوارزمشاهی)

 تحقیقات جدید نشان دهنده نقش مثبت گیاه افسنتین بر درمان بیماری های کبدی است. از این رو شاید بتوان با بررسی چگونگی استفاده از این گیاه در مکتب طب ایرانی به منظور درمان بیماری های کبدی به راهکارهای جدیدی در درمان این بیماری ها دست یافت

در این مطالعه کیفی با مراجعه به کتابخانه های تخصصی طب سنتی در سطح کشور و با استفاده از منابع مختلف دیجیتالی ابتدا گیاه افسنتین در ترمینولوژی مکتب طب ایرانی مورد بررسی قرار گرفت و پس از آگاهی نسبت به اسامی مختلف این گیاه هریک از نام ها در کتب مختلف طبی خصوصا سه کتاب مشهور الحاوی، قانون و ذخیره خوارزمشاهی جست وجو شد و نسخه های مختلف پزشکی مربوط به افسنتین از این کتب استخراج و کاربردهای مختلف این گیاه در بیماری ها و خصوصا بیماری های کبدی کد گذاری و از آن ها یادداشت برداری شد و پس از ورود به نرم افزار اکسل دیتا ها به صورت جداولی منظم درآمد و در ادامه با مراجعه به سایت های مختلفی، چون ایران مدکس، ایران داک، مگ ایران، گوگل اسکالر و پابمد مقالات مربوط به کاربرد های دارویی گیاه افسنتین در بیماری های کبدی استخراج شد و با یاد داشت برداری از این مقالات و دیتاهای به دست آمده از کتب طبی گذشته تجزیه و تحلیل و بررسی انجام شد.

اطبای ایرانی گونه های مختلفی از بیماری های کبدی را در آثار خود شرح داده اند که در این بین استفاده از گیاه افسنتین در 179 نسخه از کتب سه گانه الحاوی،قانون و ذخیره برای در بیماری های آماس کبد ، یرقان ، سده کبد ، آسیت ، استسقا ، سوء مزاج سرد کبد وسوء مزاج گرم کبد به صورت مفرده و ترکیبی مورد استفاده قرار گرفته است. از این میان بیشترین استفاده گیاه افسنتین مربوط به بیماری های آماس کبد با فراوانی 23 درصد، یرقان 20 درصد، آسیت 19 درصد، سده کبد 13 درصد بوده است. بیشترین شکل استفاده از این گیاه به صورت خوراکی (80 درصد) و در مرحله بعد موضعی (20 درصد) بوده است. در نسخه های ترکیبی استفاده از گیاهانی مثل سنبل (30/2 درصد)، مصطکی (24/6 درصد)، انیسون(17/3 درصد) ریوند چینی (17/3 درصد) ،گل سرخ (16/2 درصد)، زعفران (15/1 درصد)، لک مغسول (14/5 درصد) غاریقون (14 درصد)، عصاره غافث (14 درصد) در کنار افسنتین بیشتر به منظور تشدید اثر درمانی افسنتین و یا رفع عوارض این گیاه بر بدن استفاده شده است. همچنین بررسی مقالات طب مدرن نیز شناخت کافی مولفان این کتب را نسبت به بیماری های کبدی روشن کرد. به طوری که بر مبنای مقایسه انجام شده بیماری های اولیه کبد، همانند هپاتیت و بیماری کبد الکلی و غیر الکلی هم ردیف بیماری های ابتدایی و شروع کننده امراض کبد یعنی سوء مزاجات قرار می گیرند و استسقای زقی معادل سیروز کبدی همراه با آسیت است و با توجه به استفاده فراوان این گیاه در کتب طب ایرانی و تطابق یافته های آن ها با طب مدرن بررسی های بیشتر درباره تاثیر این گیاه بر بیماری های کبدی لازم است.

با توجه به استفاده فراوان اطبای مشهور ایرانی از این گیاه و تطابق یافته ای ایشان با طب مدرن در زمینه درمان بیماری های کبدی، به نظر می رسد بررسی بیشتر تاثیر این گیاه بر بیماری های کبدی در طب ایرانی اگر به صورت گسترده تر باشد و نتایج این بررسی با استانداردها و موازین طب مدرن سنجیده شود، بتوان به راهکارهای جدیدی در درمان بیماری های کبدی دست یافت.