بررسی مواد رنگساز در نقوش تزئینی ایوان های شمالی و جنوب شرقی میراث جهانی گنبد سلطانیه

بنای گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه، یکی از پایتخت های ایلخانان مغول که به دست «سلطان محمد خدابنده الجایتو» ساخته شد به عنوان هفتمین بنای ایران در سال 2005م. در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. ازنظر معماری شاخص و تزیینات رنگی و نقاشی های دیواری برروی بسترهای مختلف بنای گنبد سلطانیه از مهم ترین و پرکاربردترین بناهای موجود در دوره ایلخانی است. درهمین راستا، باتوجه به این که شناخت نوع رنگ ها و نحوه اجرای این تزیینات می تواند یکی از مهم ترین موضوعات و مباحث موردنظر درجهت شناخت بیشتر و بهتر این بنا و تکنیک ها و رنگ های رایج در قرون میانی اسلامی باشد؛ این پژوهش براساس پرسش هایی ازقبیل: شناسایی لایه ها و نحوه آماده سازی زمینه اجرای تزیینات رنگی و نقاشی ها چیست؟ و مطالعات شیمیایی و ساختارشناسی رنگ های به کار رفته در گنبد سلطانیه استفاده از چه نوع مواد رنگزایی برای آراستن بدنه ها را نشان می دهد؟ انجام شده است. براساس مطالعات صورت گرفته  به نظر می رسد رنگ دانه های به کار رفته در تزیینات گنبد سلطانیه عمدتا ساختارهای مبتنی بر مس، آهن باشند. در روند این مطالعه با بررسی دقیق مطالعات مشابه در قالب پیشینه تطبیقی تحقیق اطلاعات جامعی از مواد رنگ ساز و شیوه های نقاشان دوره ایلخانی پرداخته شده است. روش تحقیق در این مطالعه به صورت تجربی و توصیفی بوده است که دراین راستا برای بررسی ترتیب لایه ها در آرایه های نقاشی از روش میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و نیز برای تشخیص نوع رنگ دانه های به کاررفته سبز، آبی، زرد، قرمز، سفید و سیاه از روش های پراش پرتوی ایکس (XRD) و روش های شیمی تر استفاده شده است. آنالیز SEM به خوبی فن شناسی آرایه گچی و ترتیب لایه های نقاشی را نشان داد. نتایج مطالعه فوق در قالب آنالیزهای دستگاهی نشان دهنده آن است که مواد رنگ ساز استفاده شده شامل: رنگ های مالاکیت و سبز زنگار برای رنگ سبز، آزوریت مس برای رنگ آبی، و قرمز اخرا در قالب اکسید آهن برای رنگ های قرمز و اکر برای رنگ زرد و درنهایت از انیدرید و سیاه کربن برای رنگ های سفید و سیاه به ترتیب استفاده شده است.