بررسی وابستگی عوامل اقلیمی و خیزش گرد و غبار از کانون های داخلی خوزستان

در استان خوزستان هفت کانون گرد و غبار با مساحت 343152 هکتار شناسایی شده است که 67 درصد از این سطح در حوضه جراحی واقع شده است که با وزش بادهای جنوبی و شرقی در پاییز و زمستان باعث تشکیل توده‌های گرد و غبار می گردد که به‌ویژه شهر اهواز را تحت تاثیر قرار می دهد. این پژوهش به‌منظور سنجش میزان وابستگی بروز توفان‌های گرد و غبار با منشاء کانون‌های حوضه جراحی و عوامل اقلیمی این حوضه انجام شده است. در این مطالعه با استفاده از آمار عوامل اقلیمی و هم‌چنین فراوانی وقوع گرد و غبار با منشاء کانون‌های داخلی، محاسبه شاخص SPI در سه بخش شمالی، مرکزی و ساحلی حوضه (شهرستان‌های رامهرمز، امیدیه و بندر ماهشهر) مورد بررسی قرار گرفت. روند خطی در داده های اقلیمی با استفاده از آزمون من – کندال بررسی شد. سپس با استفاده از هم‌بستگی پیرسون میزان وابستگی توفان گرد و غبار به عوامل اقلیمی مشخص شد. در نهایت با استفاده از تحلیل مسیر میزان وزن بتا و یا مشارکت هر عامل در تبیین واریانس متغیر وابسته آزمون گردید. نتایج نشان داد که در بروز پدیده گرد و غبار با منشاء کانون‌های داخلی روند خطی مثبت با شیب دو روز در 10 سال مشاهده می‌شود و هم‌بستگی پیرسون معنی‌دار بودن وابستگی بروز گرد و غبار به عوامل اقلیمی را در سطح 1 درصد تایید کرد. نتایج تحلیل مسیر نشان می‌دهد که دو عامل دمای متوسط و دمای میانگین بیشینه ماهانه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با تاثیر بر حداکثر سرعت باد بیش از 50 درصد از واریانس بروز توفان‌های گرد و غبار را تبیین می کنند. نتیجه ماتریس هم‌بستگی جزیی با استفاده از کنترل تاثیر دما نشان می‌دهد که هیچ کدام از عوامل اقلیمی در بروز توفان گرد و غبار به جز سرعت حداکثر باد معنادار نبوده است. بنابراین دمای متوسط ماهانه و دماهای حداکثر نه تنها به‌طور مستقیم بلکه به‌صورت غیرمستقیم باعث تغییر در سایر فاکتورهای اقلیمی می‌گردند. اما به‌طور کلی عوامل اقلیمی مورد بررسی حداکثر 15 درصد از واریانس فراوانی بروز توفان گرد و غبار را تبیین می کنند.