بررسی شاخص های موثر بر مدیریت مراتع در نظام های بهره برداری افرازی و مشاعی (با تاکید بر مراتع قشلاقی استان گلستان)

در طول چند دهه ی اخیر یکی از مهم ترین معضلات مراتع کشور، نحوه ی مدیریت سامان های عرفی است که بر اساس پروانه ی چرایی، به یکی از سه روش مشاعی، افرازی و شورایی مدیریت می شوند. مهم ترین ابزار برای رسیدن به توسعه ی پایدار و مدیریت منابع طبیعی حق مالکیت است. با توجه به اهمیت مدیریت مراتع در نظام های بهره برداری، تحقیق حاضر سعی دارد به بررسی شاخص های موثر بر مدیریت مراتع در نظام های بهره برداری افرازی و مشاعی در استان گلستان بپردازد. شاخص های به کار رفته در این تحقیق شامل انسانی، اجتماعی، بوم شناختی و نهادی-سیاسی است. روش پژوهش به صورت توصیفی- پیمایشی است و جامعه ی پاسخگو در این تحقیق، بهره برداران ذیحق مراتع می باشند. اطلاعات جمع آوری شده در دو بخش توصیفی با استفاده از شاخص های تمایل مرکزی و پراکندگی و بخش استنباطی با استفاده از آزمون های آماری در محیط نرم افزار SPSS نسخه ی 22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایچ این تحقیق بیانگر این بود که مراتع دارای مدیریت به شیوه ی افرازی، وضعیت بهتری از لحاظ میزان آگاهی بهره برداران، تمایل به اجرای کارهای اصلاحی و تمایل به حفاظت از مراتع را دارا هستند. میزان آگاهی در شیوه های بهره برداری افرازی و مشاعی به ترتیب 40/3 و 54/2 بود. بررسی نوع الگوی بهره برداری از مراتع نشان دهنده ی این موضوع است که تمایل به انجام کارهای اصلاحی در مراتع افرازی با میانگین 40/4 به مراتب بیشتر از مراتع مشاعی با میانگین 12/3 بوده است. بررسی میزان تمایل به حفاظت از عرصه های مرتعی و تحت بهره برداری بیانگر تمایل بیشتر بهره برداران شیوه ی افرازی نسبت به بهره برداران شیوه مشاعی بوده است، میزان تمایل به حفاظت در دو الگوی بهره برداری افرازی و مشاعی به ترتیب 20/4 و 72/3 بود. نتایج تحقیق حاضر نشان داد با استفاده از شیوه ی افرازی در مدیریت، می توان به حفظ منابع طبیعی، توسعه ی پایدار و مدیریت بهینه ی منابع دست یافت.