تاملی بر شهرسازی معاصر در ایران با رویکرد حقوقی _ تاریخی

شهر و شهرسازی پدیده‌ای حیرت‌انگیز و برآیند مولفه‌های گونه‌گون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تاریخی است که در بستری طبیعی و جغرافیایی جلوه‌گر می‌شود. مطالعه این محصول شگفت‌انگیز انسان متمدن، نیازمند استمداد از دانش‌ها و علوم مختلف است. از همین‌رو، هدف اصلی از این مقاله، تبیین وضعیت شهرسازی یک قرن اخیر در ایران با رویکرد حقوقی _ تاریخی است. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش میان‌رشته‌ای، کتابخانه‌ای و تدقیق در اسناد رسمی و قوانین و مقررات و شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها، از نوع توصیفی _ تحلیلی است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد ناامنی و هرج و مرج و ناآگاهی شهروندان از حقوق شهری و شهروندی خویش در دوره قاجار، فقدان مشارکت مردم، اتخاذ تدابیر نادرست اقتصادی، غفلت از نقاط محروم و شهرسازی آمرانه در دوره پهلوی و بالاخره جنگ تحمیلی، تحریم اقتصادی، نظام اداری دیوان‌سالار متکی به نفت و کم اعتناء به مردم، طراحی نظام حقوقی ناکارآمد، غفلت از تخصص‌گرایی در واگذاری مسیولیت‌ها و البته مدیریت ناهمگون شهری در دوره جمهوری اسلامی، از مهمترین عوامل اختلال در کارکردهای نظام شهری و شهرسازی در ایران معاصر، متکی بر رویکردی حقوقی _ تاریخی است که تلاش برای حل و فصل آن‌ها در راستای تقویت حقوق شهری و شهرسازی را ضروری ساخته است.