بررسی پایداری عملکرد دانه برخی ارقام کلزا (Brassica napus L.) با استفاده از روش GGE biplot

کلزا یکی از مهترین گیاهان روغنی در ایران و جهان می باشد. با توجه به وابستگی ایران به واردات دانه های روغنی و وجود شرایط مناسب برای تولید این محصول، تعیین ژنوتیپ های پایدار از نظر عملکرد دانه و توصیه بهترین ژنوتیپ ها برای گروه های محیطی مختلف ضروری است.

به منظور مطالعه اثر برهمکنش ژنوتیپ و محیط، تعداد 10 رقم کلزا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در پنج منطقه شامل بیرجند، کرج، کاشمر، سنندج و شیراز در سال زراعی 98-1397،  کشت و از نظر عملکرد دانه ارزیابی شدند.

نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثر محیط، تیمار و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار می باشد. محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به ترتیب 74، 12 و 14 درصد از واریانس داده ها را به خود اختصاص دادند. در بین محیط ها بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به کرج با میانگین عملکرد 51/6 تن در هکتار بود. در بین ارقام بیشترین عملکرد دانه مربوط به Hyola401 و Okapi به ترتیب برابر با 5/54 و 5/20 تن در هکتار بود. مولفه های اول و دوم در روش GGE biplot به ترتیب 88/8 و 5/9 درصد و مجموعا 94/7 از تغییرات عملکرد دانه را تبیین نمود. نمودار بررسی هم زمان پایداری و عملکرد، ژنوتیپ های Hyola401 و Opera را تحت عنوان ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا معرفی کرد. با استفاده از نمودار چند ضلعی بای پلات، شش ژنوتیپ برتر و سه ابرمحیط شناسایی شد. نمودار روابط میان ارقام، ژنوتیپ های مورد بررسی را در دو گروه طبقه بندی نمود. گروه اول شامل ژنوتیپ های Zarfam، Likord، Sarigol، Hyola401، Opera و Okapi و گروه دوم شامل ارقام Hyola308، Modena، Option500 و Modena بود. در محیط های کرج، بیرجند و سنندج ژنوتیپ های Hyola401 و Opera، در محیط کاشمر ژنوتیپ Zarfam و در محیط شیراز ژنوتیپ Okapi مطلوب ترین ژنوتیپ ها از لحاظ عملکرد دانه بودند. ژنوتیپ Likord دارای پایداری عمومی نسبت به تمام محیط ها بود.

به طور کلی می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که ژنوتیپ Hyola401 نسبت به سایر ژنوتیپ ها از مطلوبیت بیشتری برخوردار بوده و همچنین منطقه کرج در بین محیط های مورد مطالعه از میانگین عملکرد بیشتری برخوردار است.