بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد ژنوتیپ های امیدبخش پنبه (Gossypium hirsutum L.) بر اساس روش های تک متغیره پارامتری، مدل AMMI و تجزیه بای پلات

بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف، اهمیت زیادی در اصلاح نباتات دارد. در این تحقیق، تاثیر ژنوتیپ و محیط و پایداری عملکرد ارقام امیدبخش پنبه در اقلیم های مختلف کشور به منظور شناسایی و انتخاب ارقام پایدار با عملکرد بالا مورد مطالعه قرار گرفته است.

مواد و روش ها: 

در این تحقیق، پایداری عملکرد وش نه ژنوتیپ امیدبخش پنبه به همراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در هشت ایستگاه و مزرعه تحقیقاتی (هاشم آباد، کارکنده، داراب، خدافرین، گرمسار، ورامین، اصفهان و مغان) به مدت دو سال زراعی (1397 و 1398) مورد ارزیابی قرار گرفت.

یافته ها: 

بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود، به این معنی که لاین های مختلف واکنش های متفاوتی در محیط های اجرای آزمایش داشتند و از این رو می توان لاین های پایدار و سازگار را در محیط های مختلف شناسایی کرد. نتایج تجزیه پایداری تک متغیره نشان داد که ارقام گلستان، ANB414 و ANBK دارای کمترین ضریب رگرسیون (bi) و کمترین میزان ضریب تغییرات (CVi) بودند و از پایداری بالایی برخوردار بودند. بر اساس روش رگرسیونی ابرهارت و راسل ژنوتیپ ANBK دارای سازگاری مطلوب بود. مدل امی با دو مولفه اصلی (AMMI2) 81 درصد از تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ × محیط را توجیه نمود و روش بای پلات نیز توانست بخوبی محیط های کلان و ژنوتیپ های پایدار را شناسایی کند. بر پایه آماره های تک متغیره و تجزیه بای پلات ارقام ANB414 و گلستان دارای عملکرد و پایداری بالا بودند. همچنین نمودار نمایش چند ضلعی تجزیه GGE بای پلات نشان داد که ارقام ANBK، ANB-414 و گلستان در بیشتر مناطق عملکرد وش مناسبی دارند و ارقام ورامین و 92-34 دارای سازگاری عمومی با عملکرد متوسط هستند.

نتیجه گیری: 

در این تحقیق ژنوتیپ های ANBK و ANB414 به همراه رقم تجاری گلستان با عملکرد بالاتر از میانگین کل، به عنوان ژنوتیپ های با سازگاری عمومی و پایداری عملکرد مناسب شناسایی شدند که می توانند بعنوان ارقام جدید در برنامه معرفی و توسعه کشت قرار گیرند.