تاثیر عوامل رویشگاهی بر عملکرد، صفات مورفولوژیکی و بازده اسانس در پونه سای بینالودی ‏(‏Nepeta binaludensis Jamzad‏)‏

گیاه پونه سای بینالودی (Nepeta binaludensis Jamzad) از جمله گونه های انحصاری شمال شرق ایران محسوب می شود. در این تحقیق اندام های هوایی 20 جمعیت از این گونه در رشته کوه بینالود طی مرحله گلدهی کامل برداشت شد و هفت صفت مرفولوژیکی و بازده اسانس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تفاوت معنی داری در سطح احتمال 1 درصد را در میان جمعیت های مورد مطالعه برای همه صفات نشان داد. بیشترین و کمترین وزن تر سرشاخه با 2/378 و 2/58 گرم در بوته به ترتیب در جمعیت های زشک1 و گرینه بدست آمد. بیشترین و کمترین بازده اسانس با 9/4 و 2/1 درصد به ترتیب در جمعیت های درود نیشابور و فریزی1 بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی نشان داد ارتفاع گیاه با قطرساقه، وزن تر و خشک سرشاخه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. همبستگی بین صفات مورفولوژیکی و عملکرد اسانس با عوامل رویشگاهی مثل بارندگی، ارتفاع از سطح دریا و درصد شیب مثبت و معنی دار و با دمای رویشگاه منفی و معنی دار بود، به طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا و کاهش دما، میانگین صفات مذکور افزایش یافت. تجزیه خوشه ای به روش وارد، جمعیت های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت های کلاستر1 (شامل هفت جمعیت سازگار به مناطق مرتفع و سرد) دارای میانگین بیشتری برای صفات مورفولوژیکی نظیر ارتفاع ساقه، وزن تر و خشک سرشاخه بودند. نتایج بدست آمده نشان دهنده وجود تنوع بالا در جمعیت های پونه سای بینالودی جهت استفاده در برنامه های به نژادی و کشت و اهلی کردن این گونه می باشد.