زیست‎نامه شهدا و لایه ‎های ذهنی مخاطبان: ربایش‎ها، رانش‎ها، رویش‎ها

هدف پژوهش حاضر کندوکاو لایه‎ های ذهنی مخاطبان زیست‎نامه‎ های شهدا بوده است و این امر با توجه ‎به اهمیت الگوپذیری از شهدا، زنده نگاه داشتن نام و یاد آن‎ها و نقش خاص آن بزرگ‎مردان در پیشبرد اهداف تربیتی، ضرورتی آشکار است. در این پژوهش کاربردی، زیست نامه سه شهید انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و مدافع حرم، با روش نمونه‎ گیری کیفی«با حداکثر تنوع»، در بین دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد توزیع گردید و پس از انجام مصاحبه‎ های نیمه ساختاریافته، در خصوص کتاب مطالعه شده، تجزیه ‎و تحلیل داده‎ ها به روش کدگذاری استراوس و کوربین، طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی، انجام شد. در طی این پژوهش که با روش پدیدارشناسی صورت پذیرفت، 486 مفهوم کشف گردید که بر اساس معنا، ماهیت، ارتباط و تناسب مفهومی، در قالب 32 مقوله جای گرفت. نتایج نهایی نیز، تحت عنوان هشت مضمون بینشی نگرشی، اعتقادی اخلاقی، فرهنگی اجتماعی و فنی ساختاری، در دو محور ربایشی و رانشی، طبقه ‎بندی شد. این عوامل ربایشی و رانشی، عمدتا ناظر به محتوای زیست‎نامه‎ ها و کیفیت عملکرد و پردازش نویسندگان، راویان و سایر دست‎اندرکاران بوده است. همچنین تحلیلی از رویش ‎های (آموزه ‎های تربیتی) این زیست‎نامه‎ ها نیز، در سه بعد شناختی، عاطفی و عملی، ارایه گردید. نتایج پژوهش صورت گرفته، حاکی از آن است که مطالعه زیست‎نامه ‎های یادشده، درمجموع، در اکثر مخاطبان، نوعی ربایش نسبت به این زیست‎نامه‎ه ا و نیز آرمان های شهدا ایجاد نموده و در برخی از آنان نیز، موجب تصمیم‎ گیری قاطع و انجام کنش‎های متناسب با آرمان‎های تربیتی یادشده، گردیده است؛ اما در لایه‎های ذهنی درصد کمتری از مخاطبان، نوعی رانش نسبت به مطالعه زیست‎نامه‎ ها، ایجاد شده است و این امر به‎ ویژه در مورد زیست‎نامه ‎هایی که، ازلحاظ فنون ساختاری و نگارشی داستان‎ نویسی و خاطره‎ نویسی قوی نبودند؛ حساسیت لازم را در کیفیت و کمیت محتواها نداشتند و یا سعی غیرمنطقی در قهرمان سازی داشتند، مشهود است.