تاثیر کاربرد برخی تسهیل گرها بر خصوصیات رشد شبدر سفید (.Trifolium repens L)

استفاده از مواد تسهیل گر رشد برای بهبود جوانه زنی، استقرار اولیه و رشد گیاهان، می تواند موفقیت طرح های اصلاح مرتع، مرتع کاری و احداث چراگاه های دست کاشت را افزایش دهد. همچنین، تسهیل گرهای رشد می توانند موفقیت کشت گیاهان علوفه ای در دیم زارهای کم بازده و در نتیجه کمیت و کیفیت پوشش گیاهی و تولید را افزایش دهد. بنابراین، توجه به استفاده از تسهیل گرهایی که هم قابل دسترس باشند و هم از نظر اقتصادی قابلیت استفاده داشته باشند، دارای اهمیت است. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثر تیمارهای زیولیت، بنتونیت و نانوکلات پتاسیم بر خصوصیات رشد گونه Trifolium repens در محیط گلخانه می باشد تا در صورت اثبات اثرات مثبت این تسهیل گرها بتوان در عملیات اصلاح مراتع از این مواد استفاده کرد.

این تحقیق به منظور بررسی اثر زیولیت (2، 4 و 6 گرم در کیلوگرم)، نانوکلات پتاسیم (30، 60 و 90 میلی گرم در کیلوگرم)، بنتونیت (2، 4 و 6 گرم در کیلوگرم) و ترکیب نانوکلات پتاسیم + زیولیت (30+2، 60+4 و 90+6) بر خصوصیات رشد گونه Trifolium repens در گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. برای انجام تحقیق، خاک مورد نیاز از 5 نقطه تصادفی از مراتع منطقه فندقلو واقع در 35 کیلومتری شهر اردبیل جمع آوری شد. نمونه های خاک از عمق ریشه دوانی گیاهان مرتعی (صفر تا 30 سانتی متر) برداشت شدند. در گام بعد نمونه ها با هم ترکیب شده و سپس با استفاده از الک 4 میلی متری قطعات ریشه و سنگ و سنگریزه از خاک جدا شدند و سپس با تیمارهای موردنظر مخلوط و درون گلدان ها ریخته شد. در پایان دوره رشد، صفات مورفولوژیکی مانند ارتفاع، حجم، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک، حجم، سطح و طول ریشه و درصد استقرار و صفات فیزیولوژیکی مانند شاخص کلروفیل SPAD، نشت الکترولیت، محتوای نسبی آب برگ و شاخص پایداری غشا اندازه گیری شدند. برای بررسی تاثیر تسهیل گرها از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چنددامنه ای دانکن استفاده شد.

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای مورداستفاده (زیولیت، بنتونیت، نانوکلات پتاسیم و ترکیب نانوکلات پتاسیم + زیولیت) بر روی وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، طول ریشه، حجم ریشه، سطح ریشه و درصد استقرار گیاه معنی دار شد. به طوریکه، بیشترین مقدار وزن تر و خشک اندام هوایی (83/26 و 59/88 گرم)، سطح ریشه (44/61) و حجم ریشه (00/50 میلی لیتر) در تیمار نانوکلات پتاسیم 90 میلی گرم در کیلوگرم + زیولیت 6 میلی گرم در کیلوگرم مشاهده شدند. وزن تر (48/56 گرم) و خشک ریشه (21/25 گرم) به ترتیب در تیمارهای نانوکلات پتاسیم 60  میلی گرم در کیلوگرم + زیولیت 4 میلی گرم در کیلوگرم و نانوکلات پتاسیم 90 میلی گرم در کیلوگرم بیشترین مقدار را نشان داد. همچنین بنتونیت 4 گرم در کیلوگرم سبب بیشترین افزایش در استقرار گیاه (31/83 درصد) شد. شاخص کلروفیل SPAD (53/46) در تیمار نانوکلات پتاسیم 30 میلی گرم در کیلوگرم بیشترین مقدار با 71/8 درصد افزایش نسبت به شاهد را نشان داد. بیشترین مقدار درصد محتوای آب نسبی برگ در تیمار بنتونیت 4 گرم در کیلوگرم مشاهده شد و مقدار آن حدود 31 درصد بیشتر از شاهد بوده است.

به طور کلی می توان گفت که ترکیب تسهیل گرهای نانوکلات پتاسیم و زیولیت، موثرترین تیمار در بهبود خصوصیات رشد و افزایش عملکرد گیاه شبدر سفید است. به نظر می رسد با توجه به نیاز شبدر سفید به عنصر پتاسیم و از سوی دیگر، جذب و حفظ ذرات پتاسیم توسط زیولیت و به دنبال آن جذب آن توسط گیاه در طول دوره رشد، سبب افزایش خصوصیات رشد و عملکرد گیاه شده است. به طوری که هم اندام های هوایی و هم ریشه گیاه شبدر سفید از این تیمار سود برده اند. بنابراین می توان در عملیات کاشت شبدر سفید چه به صورت تک کشتی و چه در ترکیب با گندمیان برای ایجاد چراگاه و اصلاح و توسعه مراتع، از تیمارهای مذکور استفاده نمود.