بررسی گرایش به مهدویت در جنبش کیسانیه

کیسانیه از فرق مهم شیعی است که در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم هجری مطرح شد و در کانون توجه قرار گرفت. کیسانیه ابتدا با تکیه بر شعایر شیعی و گسترش اندیشه های غالیانه فعالیتش را آغاز، و در ادامه با تاکید و تمرکز بر مسئله مهدویت و تقویت آن در موضع نظامی سیاسی اش، علیه بنی امیه قیام کرد. این پژوهش در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که: بهره مندی از مهدویت و اشاعه این اندیشه در میان پیروان این فرقه، تحت چه اوضاع و احوال و اهدافی مطرح شد؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که جنبش های سیاسی اجتماعی و مذهبی از آن دسته تحولاتی است که در جامعه، عموما به منظور پیشبرد اهداف و مقاومت در برابر حاکمان ظالم وقت به وقوع می پیوندد؛ لذا کیسانیه با توجه به فشار، خفقان و ظلمی که امویان بر مردم روا می داشتند با تکیه بر مسئله مهدویت به عنوان نیرویی محرک، در خیزش خود برای ایجاد مدینه فاضله و تحققش از این آرمان استفاده کردند. باید به این نکته توجه داشت که اندیشه مهدویت در کیسانیه در سیری فرایشی مسیرش را پیمود، زیرا این اندیشه، ابتدا ریشه و پایه ای استوار در این جنبش نداشت و در گذر زمان در فرق منشعب از آن تغییر مسیر و نگرش داد. این پژوهش در صدد است با بهره گیری از روش تاریخی، مبتنی بر توصیف و تحلیل داده های تاریخی به پرسش اصلی پاسخ دهد.