نوای نای در فصل وصل؛ مقایسه نشانه شناسیک نی نامه مولوی و فصل وصل قیصر امین پور بر اساس دیدگاه ریفاتر

امروزه هریک از قلمروهای مختلف نظری و پژوهشی ادبیات می کوشند از منظری متفاوت و البته نظام مند، آثار ادبی را تحلیل کنند. تدوین چارچوب نظری، تحلیل های روشمند، ارایه نتایجی مدون و پرهیز از آراء ذوق مبنا، اساس بسیاری از تحقیقات ادبی روزگار کنونی است؛ یکی از این قلمروها، نشانه شناسی است. نظام پیوند دلالتی در ادبیات یا همان ربط میان دال و مدلول، محمل درخور توجهی برای نشانه شناسان بوده است که از زوایای مختلفی به متون ادبی ورود کنند. از جمله کسانی که اعتقاد داشت باید از دلالت های ظاهری شعر گذشت و به سطح دیگری از دلالت رسید، ریفاتر است. وی با تمرکز بر خواننده (خاص) و متن، بر شمردن فرآیندهای سه گانه در زبان شعر، تبیین سطح ظاهری و سطح پس کنشانه، هپیوگرام و ماتریس، تلاش کرد کارایی چارچوب نظام مند نظریه خویش را نشان دهد و از این راه، چگونگی انتقال مدلول های متن را برای خوانندگان، به خصوص خوانندگانی که به تعبیر او از توانش ادبی برخوردار نیستند، تبیین کند. در این پژوهش، نی نامه مولوی و مثنوی فصل وصل قیصر امین پور را که به موضوع «وصال» پرداخته اند، بر اساس نظریه ریفاتر تحلیل و مقایسه کرده و با ترسیم منظومه های توصیفی، هیپوگرام و ماتریس آن ها، نشان داده ایم این دو متن به رغم داشتن کمینه محتوای واحد، یعنی وصال، دو دیدگاه متقابل را بیان کرده اند. منظومه های توصیفی فصل وصل اگرچه از نظر تعداد کمترند، اما از تنوع بیشتری برخوردارند؛ همچنین هیپوگرام های این سروده گسترده ترند. علاوه بر آن، واژگان غیر دستوری و نوواژگان نیز در سروده امین پور در مقایسه با نی نامه بسیار چشمگیرتر است.