آموزه بدهی ستوه و امام در سنت بودایی مهایانه و تشیع اثنی عشری

مفهوم انسان‎آرمانی در بودایی مهایانه و تشیع اثنی عشری دارای اهمیت است. انسان‎ آرمانی مهایانه، «بدهی ستوه» است که مسیر بوداگی و اشراق خود را با بیداردلی «بدهی چیته» آغاز و با عهد و سوگند برای رهایی خود و همه موجودات ذی شعور، قدم در مسیر سلوک گذاشته و با طی طریق در منازل «بهومی »های دهگانه موانع و حجاب ها «کلشه ها» را کنار نهاده و در هر منزل کمال «پارمیتا» متناظر با آن منزل را کسب می نماید. بدهی ستوه در آخرین مرتبه سلوک می تواند به ‎رهایی غایی «نیروانه» بپیوندد اما به‎دلیل مهرورزی «کرونا» بی منتهای خود از ورود به ‎آن خودداری و در دایره تناسخ «سنساره» باقی می ماند تا از سایر موجودات دستگیری کند. کامل‏ترین مصادیق انسان‎آرمانی در تشیع، پیامبر خاتم و امامان معصوم هستند که از جایگاهی رفیعی برخوردارند. در باور شیعیان، ایمه برگزیده خدا، آیینه تمام نمای حق، واسطه ی ملک و ملکوت، خلیفه الله، آراسته به ‎تمامی فضایل بشری و هادی انسان ها به‎سوی کمال حقیقی که همان فلاح یا رهایی در سیاق اندیشه اسلامی است، هستند. در این مقاله به دنبال شباهت‎ها و تفاوت‎های انسان آرمانی در ابعاد مختلف در هر دو سنت دینی هستیم. پژوهش حاضر نشان می دهد باور به ‎بدهی ستوه و امام در سنت بودایی و شیعی به رغم وجود تفاوت‎هایی در مبانی، دارای شباهت‎های قابل توجهی در ویژگی‎ها و کارکرد هستند که مقایسه آن‎ها را معنادار می سازد؛ عصمت، علم بی منتها، قدرت‎های اعجازآمیز، نقش و هدایت تکوینی و تشریعی و مرجعیت خواسته ها و توسلات مردم از جمله این همانندی ها است.