بازیابی معنای پنهان در داستان «شهریار و شاه زمان» از «هزار و یک شب» بر پایه تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف

برپایه رویکرد فرکلاف در تحلیل گفتمان، متن های روایی می توانند در بازآفرینی ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و تولید معنا سهم مهمی داشته باشند. قصه های هزارویک شب نیز بافتی مبتنی بر تولید معنا در ساختار متن و فرامتن دارند. همچنین قصه شهریار و شاه زمان نمونه ای است که رابطه تغییرپذیر عمل گفتمان را پنهان کرده است. این پژوهش، قصه شهریار و شاه زمان را بر پایه نظریه تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به روش توصیفی تحلیلی بررسی کرده، لایه های معنایی پنهان و آشکار متن قصه را کاویده است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد در سطح توصیف، در این قصه، بیشتر فعل ها وجه خبری دارند و فعل های منفی به ندرت دیده می شود؛ زیرا وجود فعل های مثبت و خبری، نمایان گر همه چیزدانی و حرکت راوی در بطن داستان است و راوی داستان شهریار و شاه زمان، جای خود را به شخصیت شهرزاد می دهد. در سطح تفسیر نیز این قصه بیانگر اندیشه خیانت پیشگی و پتیارگی زنان در جامعه مردسالار و مبارزه بر ضد چنین اندیشه ای است. زاویه تبیین نیز نشان می دهد قدرت خیانت پیشگی زنان، قدرتی برتر است و در صورت برخورداری مردان از قدرت انتقام خشونت آمیز نیز آرامش روانی به ارمغان نمی آید.