تحلیل ساختاری حکایت ها در سوانح العشاق، عبهرالعاشقین و لمعات (با استفاده از نظریه تحلیل ساختاری روایت های رولان بارت)

یکی از مباحث مرتبط با روایت و روایت شناسی، مطالعه در حکایت های عرفانی است. حکایت هایی که در رساله العشق های منثور به کار رفته اند، به لحاظ ساختار و بن مایه، با حکایت های مندرج در دیگر نثرهای عرفانی (مانند کشف المحجوب و رساله قشیریه) تفاوت های درخور توجهی دارند. در این جستار، تحلیل ساختار حکایت ها در سوانح العشاق، عبهرالعاشقین و لمعات، مطابق با نظریه «تحلیل ساختاری روایت متن» «رولان بارت» مدنظر قرار گرفته است. بارت ضمن اعتقاد به ارتباط روایت با علم زبان شناسی، برای هر روایتی سه سطح توصیفی مجزا: سطح کارکردها (Function)، کنش ها (Action) و روایتگری (Narration) در نظر گرفته است. با کاربست نظریه بارت در تحلیل ساختاری آثار انتخابی، معلوم شد که: 1. بخش هایی از نظریه بارت در تحلیل ساختار حکایت ها کارآمد و قابل استفاده است؛ 2. فهم یک روایت صرفا پیگیری بسط یافتن داستان نیست؛ بازشناسی طرح ریزی آن در «طبقات» و ترسیم تسلسل افقی خط روایی در محور عمودی ضمنی نیز هست؛ 3. برای درک و دریافت مفاهیم حکایت ها علاوه بر خوانش افقی، خوانش عمودی و ترکیبی نیز لازم است تا هنگام خوانش روایت هر واحد کارکردی هم در سطح و هم در ژرفایش ادراک و ذهن مخاطب از رمزگان های زبانی به رمزگان های روایتی سوق داده شود و در نهایت نیل به سطوح معنایی حکایت محقق گردد.